Το ελληνικό σινεμά δεν ήταν ποτέ αυτό που θα έλεγε κανείς ακμάζουσα επιχείρηση. Χωρίς υποστήριξη από κρατικές επιχορηγήσεις και εμποδισμένο από τις δοκιμασίες και τις απαγορεύσεις της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας της χώρας και της οικονομικής κρίσης, που έκανε την κατάσταση ακόμα πιο δύσκολη ιδιαίτερα για τους νέους σκηνοθέτες, το ελληνικό σινεμά δεν υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές στο παγκόσμιο κοινό τον τελευταίο αιώνα.
Παρ’όλα αυτά, υπάρχει μία λίστα σκηνοθετών που κατάφεραν να κάνουν την παρουσία τους αισθητή ανά τα χρόνια, και στο ντόπιο και στο παγκόσμιο κινηματογραφικό προσκήνιο, συμπεριλαμβανομένων των Θεόδωρου Αγγελόπουλου, Νίκου Κούνδουρου, Κώστα Γαβρά, Νίκου Νικολαϊδη, Μιχάλη Κακογιάννη, Τόνιας Μαρκετάκη, Αλέξανδρου Βούλγαρη, Νίκου Γραμματικού, Σταύρου Τορνέ και άλλων.
Παρά τις δυσμενείς συνθήκες, προχωρώντας από την αυγή του 21ου αιώνα, το ελληνικό σινεμά γίνεται συνεχώς πιο παραγωγικό και ελκυστικό στο παγκόσμιο κοινό. Μερικοί μοντέρνοι έλληνες σκηνοθέτες εκπροσωπούνται στην παρακάτω λίστα, με τους Γιάννη Οικονομίδη, Πάνο Χ. Κούτρα, Νίκο Γραμματικό, Αλέξανδρο Βούλγαρη, Κωνσταντίνο Γιάνναρη και Αργύρη Παπαδημητρίου να έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή μεταξύ τους.
Η πρόσφατη παγκόσμια αναγνώρισή του αυξήθηκε με την εμφάνιση ενός σχετικά νέου κινηματογραφικού στυλ, του “Greek Weird Wave” («Ελληνικό Παράξενο Κύμα»), καθιερωμένο από τον «Κυνόδοντα» του Γιώργου Λάνθιμου το 2009, ο οποίος ενέπνευσε και πλέον διευρύνθηκε σε άλλους σκηνοθέτες, όπως η Αθηνά Ραχήλ Τσαγκάρη, Αλέξανδρος Αβρανάς, Μπάμπης Μακρίδης και άλλοι.
Αυτή η λίστα αποτελεί μία προσπάθεια να συγκεντρωθούν οι καλύτερες ελληνικές ταινίες των τελευταίων 18 ετών, με σκοπό οι τίτλοι να είναι όσο πιο αντιπροσωπευτικοί διαφόρων ειδών και σκηνοθετών γίνεται. Για το πρώτο κομμάτι του αφιερώματος (20-15) κλικ εδώ και για το δεύτερο(14-10)κλικ εδώ.
9-Attenberg (Αθηνά Ραχήλ Τσαγκάρη, 2010)
Η Μαρίνα ζει με τον πατέρα της, ο οποίος βρίσκεται στα τερματικά στάδια νόσου, σε μία παραθαλάσσια βιομηχανική κωμόπολη. Έχοντας περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες και ενδιαφέροντα και τη μοναδική της φίλη, την Μπέλα, στο πλευρό της, η Μαρίνα περνάει το χρόνο της κυρίως βλέποντας τα ντοκιμαντέρ του Sir David Attenborough για την άγρια ζωή, κρατώντας συντροφιά στον πατέρα της και εξερευνώντας τη σεξουαλικότητά της. Ώσπου μια μέρα ένας νεαρός φτάνει στην πόλη και μαγνητίζει το βλέμμα της. Στην ταινία της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγκάρη, ο έρωτας και ο θάνατος συζητούνται με ευθύτητα και ευαισθησία, μαζί με το συλλογισμό για το χαμό, την ωριμότητα και την εύρεση της σεξουαλικότητας.
Αποφεύγοντας να γίνει σημαντική με το να μην προσπαθεί να φανεί πιο σοβαρή απ’ όσο είναι, το αποτέλεσμα είναι μία τέλεια ισορροπία μεταξύ ανάλαφρου και βαθύ, ένας ισχυρός αντιθετικός συνδυασμός. Με τη φρέσκια ματιά της δημιουργού του σε ένα διαχρονικό ζήτημα, το “Attenberg” κάνει το αστείο και το συναισθηματικό δυσδιάκριτα.
8-Ακαδημία Πλάτωνος (Φίλιππος Τσίτος, 2009)
Ένας ιδιοκτήτης μίνι μάρκετ που πάσχει από αϋπνία, ο Σταύρος, ζει με τη μητέρα του, που πάσχει από Alzheimer, στην ξενοφοβική (εκείνη την εποχή κυρίως εναντίον Αλβανών) Αθήνα. Με την παρέα του έξω από το μαγαζί του κάθε μέρα ακούν κλασική rock, παίζουν ποδόσφαιρο και αναπολούν τη νιότη τους, σχεδόν τελετουργικά. Δεν τους αρέσουν οι ξένοι και αρνούνται να δεχτούν πως η Αθήνα αλλάζει. Μέχρι που μια μέρα η ταυτότητα του Σταύρου κλονίζεται από το νέα πως ίσως ο ίδιος να είναι Αλβανός.
Η «Ακαδημία Πλάτωνος δεν είναι απλά μια ταινία σχετικά με τα ξενοφοβικά αισθήματα των Ελλήνων. Πρόκειται για μια πολύ ανθρώπινη ταινία για την αλλαγή, την ταυτότητα και τη φιλία, και καταλήγει να μιλά για την ωρίμανση και την αποδοχή. Βλέποντας την υπέροχη ερμηνεία του Αντώνη Καφετζόπουλου ως Σταύρο, είναι σα να βλέπουμε ένα 40χρονο παιδί να παλεύει να προσαρμοστεί στην αλλαγή ενώ διατηρεί τον εαυτό του, μία πάλη γνωστή σε όλους μας. Η έκφρασή του, γεμάτη αγάπη και σύγχυση, είναι αποκαρδιωτική και αστεία, ορισμένες φορές ακόμα και ταυτόχρονα.
Ο σκηνοθέτης Φίλιππος Τσίτος δε στοχοποιεί, χαϊδεύει τα χαρακτηριστικά των χαρακτήρων του (και τα θετικά και τα αρνητικά), απεικονίζοντας μια πόλη που αλλάζει γρηγορότερα απ’ όσο αντέχει. Η «Ακαδημία Πλάτωνος» είναι ένα τρυφερό, ρεαλιστικό φιλμ για κοινωνικά και προσωπικά ζητήματα, χωρίς να πέφτει στην παγίδα του διδακτισμού, θυμίζοντάς μας πως αυτό είναι το σινεμά που χρειαζόμαστε.
7-Το σπιρτόκουτο (Γιάννης Οικονομίδης, 2002)
Η ταινία παρακολουθεί μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα στη ζωή του 50χρονου Δημήτρη, καθώς συζητάει τις επαγγελματικές του ιδέες και τσακώνεται με την οικογένειά του. Μέσα από συνεχείς τσακωμούς και φωνές, βαριά βωμολοχία και κλειστοφοβικά, ψυχρά χρωματισμένα πλάνα μέσα σε ένα μικρό διαμέρισμα, όπου όλοι ιδρώνουν από τη ζέστη, η απλή, όμως ενδιαφέρουσα αυτή ταινία δημιουργεί ένα αίσθημα πνιγμού στο θεατή, περνώντας το νόημά της με ένα σχεδόν εμπειρικό τρόπο, παρόμοιο με εκείνο του «Πύργου» του Kafka.
Με το πέρασμα των ετών, το φιλμ του Οικονομίδη έχει γίνει σύμβολο. Πάντα επίκαιρο, γοητευτικό με έναν δικό του ιδιαίτερο τρόπο, «το Σπιρτόκουτο» είναι ένα ανυπέρβλητο κινηματογραφικό έργο τέχνης, που ούτε ο ίδιος ο σκηνοθέτης του δεν κατάφερε να ξεπεράσει. Δεκαέξι χρόνια μετά την πρώτη του προβολή και με πολλές προσπάθειες να διανύσουν το δρόμο του χάραξε ο Γιάννης Οικονομίδης, «το Σπιρτόκουτο» παραμένει ίσως η πιο ακριβής αναπαράσταση της ελληνικής μεσοαστικής οικογένειας, ακόμα και το 2018 (χωρίς απαραίτητα αυτό να είναι κάτι το θετικό).
6-Οι αισθηματίες (Νίκος Τριανταφυλλίδης, 2014)
Η ταινία απαθανατίζει τη ζωή δύο νεαρών που εργάζονται για το «Δάσκαλο», έναν αρχαιοκάπηλο και τοκογλύφο που ζει σε μια βίλα μακριά από το κέντρο της πόλης με την κόρη του και μεταφέρει τις αρχαιότητες του στην Αθήνα με νεκροφόρες. Ο Ερμής και ο Γιάννης κανονίζουν τις βρώμικες δουλειές του «Δασκάλου», αλλά η βίαιες πλην ισορροπημένες καθημερινές τους ζωές αναστατώνονται όταν και οι δυο τους κάνουν ένα μοιραίο λάθος: ερωτεύονται δυο «απαγορευμένες» γυναίκες.
Ο Νικόλας Τριανταφυλλίδης δημιουργεί αριστουργηματικά ένα φόρο τιμής σε cult ταινίες του παρελθόντος, με μια neo-noir απεικόνιση του παρακμάζοντα ελληνικού υπόκοσμου, την επιτηδευμένα grotesque αισθητική του και την εξαιρετική πολυδιάστατη μουσική επένδυση από τον Αλέξανδρο Βούλγαρη (σαν The Boy), να παράγουν μια μοναδικά νοσταλγική ατμόσφαιρα. «ΟΙ αισθηματίες» είναι στην πραγματικότητα μια ταινία για την αγάπη και τους «παλιάς κοπής» ρομαντικούς που επιμένουν σε μία σκληροπυρηνική εποχή που δεν έχει χώρο για σκληροπυρηνικό ρομαντισμό.
«Οι αισθηματίες είναι πλάσματα του προηγούμενου αιώνα που μάταια προσπαθούν να επιζήσουν στη μοντέρνα μου εποχή» – Νίκος Τριανταφυλλίδης
5- Chevalier (Αθηνά Ραχήλ Τσαγκάρη, 2015)
Έξι άντρες πηγαίνουν εκδρομή για ψάρεμα με ένα πολυτελές σκάφος, όταν το σκάφος παρουσιάζει κάποιου είδους βλάβη και, ώσπου να επισκευαστεί, αποφασίζουν να παίξουν ένα παιχνίδι για να ανακηρύξουν τον «καλύτερο» άντρα μεταξύ τους, ο οποίος ως έπαθλο θα λάβει ένα δαχτυλίδι chevalier. Για να το κάνουν αυτό θα συγκρίνουν και αξιολογήσουν ο ένας τον άλλο σε κυριολεκτικά τα πάντα, από την αποδοτικότητά τους σε διάφορα αγωνίσματα μέχρι τον τρόπο που κοιμούνται και στέκονται και το μέγεθος της στύσης τους.
Το “Chevalier” είναι μια τολμηρή κωμωδία που σχολιάζει την αντρική ματαιοδοξία, την επιθυμία τους να είναι οι καλύτεροι, το “alpha male”, ή έστω όχι οι χειρότεροι. Σε μία δυτική κοινωνία στην οποία η ανωτερότητα ισούται με αποδοχή, οι άντρες ανατρέφονται να είναι ανταγωνιστικοί και φιλόδοξοι, ενώ τους ασκείται πίεση να είναι επιτυχείς και γοητευτικοί. Η ταινία της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγκάρη απαθανατίζει με χιούμορ και ενσυναίσθηση την ανασφάλεια που υπάρχει κάτω από την κυριαρχική μάσκα των αντρών, κατορθώνοντας έξυπνα να δημιουργήσει ένα φιλμ με, σχετικά με και για άντρες, το οποίο επίσης μιλά και για τις γυναίκες.
