Vaporwave (美学)-σκέψεις για ένα πολύμορφο κίνημα αισθητικής που κατακλύζει το internet

Έφη Kαραχάλιου Από Έφη Kαραχάλιου 5 Λεπτά Ανάγνωσης

Μια νέα τάση  δημιουργήθηκε στον κόσμο του internet περίπου το 2010 και μέχρι σήμερα έφτασε να αποτελεί παράγοντας διαμόρφωσης μια σύγχρονης αισθητικής καθώς και σημείο αναφοράς για όποιον θέλει να μελετήσει τα νέα ρεύματα τέχνης. Εφόσον εδράζεται κατά βάση στον κυβερνοχώρο, δείγματα vaporwave μπορεί να είναι εικόνες, μουσική ή σύντομα 3-D βίντεο, φόρμες δηλαδή που δεν απαιτούν κάποιο ακριβό εξοπλισμό ή ιδιαίτερη τεχνογνωσία, παρά μόνο βασικές γνώσεις επεξεργασίας εικόνων ή βίντεο. Εκεί ακριβώς εδράζεται και η φιλοσοφία του vaporwave: στην δημιουργία από όλους, χωρίς φραγμούς, στοιχείων τέχνης που θα μεταδοθούν μαζικά μέσω internet.

vapor

 Αν προσπαθούσαμε να βρούμε το προφίλ των δημιουργών vaporwave είναι νέοι 18-24 ετών, τεχνολογικά μορφωμένοι που ζουν στον αναπτυγμένο κόσμο και δεν έχουν ζήσει τα 80s και 90s, παρ’ όλα αυτά δείχνουν να τα εξυμνούν, ως μια ουτοπική εποχή «παχιών αγελάδων» του καπιταλισμού που χαρακτηρίστηκε από μαζική κατανάλωση και οδήγησε στην κρίση του σήμερα. Το σήμερα είναι που δεν μπορούν να διαχειριστούν, οπότε σε μια λογική φυγής από την πραγματικότητα (escapism) προσπαθούν να φανταστούν το μέλλον τους μέσα από ένα ειδυλλιακό παρελθόν. Αυτή δεν είναι μια διαπίστωση που δεν θα έπρεπε να την πάρουμε αψήφιστα ή ως δεδομένη, μιας και όλο και περισσότεροι νέοι βλέπουν τον καπιταλισμό ως ένα σύστημα ασύμφορο, που στηρίχθηκε πάνω σε ψεύτικες  ελπίδες και γι’ αυτό πρέπει μέσω των τεχνολογικών εξελίξεων να επιταχυνθεί μια επιταχυμένη πορεία προς τα εμπρός(accelerationism). Αυτή η φιλοσοφική θεώρηση βρίσκει έδαφος στην βάση του ότι έτσι θα βαθύνουν οι αντιφάσεις του καπιταλισμού και με παράλληλη χρήση της τεχνολογίας με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας, θα βρεθούμε μπροστά σε μια ριζική κοινωνική αλλαγή.

vap

Στην βάση του λοιπόν, το vaporwave εμφανίζει χειραφετιτικά χαρακτηριστικά που αποκρυσταλλώθηκαν  με την δημιουργία του laborwave, που συνίσταται ακριβώς σε μια προπαγάνδιση μιας αριστερής-μαρξιστικής ιδεολογίας. Αντιγράφοντας αποφθέγματα των Μαρξ και Λένιν που τοποθετούνται στο κέντρο της σύνθεσης, επιχειρείται ένα παρόμοιο αποτέλεσμα με τα προπαγανδιστικά πόστερ της Αγκιτπρόπ στην Σοβιετική Ρωσία. Άλλωστε, το Vaporwave προέρχεται από την λέξη «vaporware», που αναφέρεται σε προϊόντα που διαφημίστηκαν αλλά δεν βγήκαν ποτέ προς κατανάλωση και τα «κύματα αέρα» («waves of vapor»)  που αναφέρει ο Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο: «Οτιδήποτε που θεωρείται σταθερό, λιώνει στον αέρα [….] και ο άνθρωπος αναγκάζεται να αντιμετωπίσει με νηφαλιότητα τις πραγματικές συνθήκες της ζωής του και τις σχέσεις του με το είδος του». Κατά βάση λοιπόν όλα τα vaporwave μπορούν να θεωρηθούν ως ένα βαθμό «μαρξιστικά» από την άποψη ότι επιχειρούν να δείξουν τα αδιέξοδα του καπιταλισμού, μέσω της κατάρρευσης του αμερικάνικου ονείρου, που κυριάρχησε σε άλλη μια περίοδο αναφοράς τους, τα 90s. Είναι ενδεικτικό το πώς υπάρχει ταύτιση με αυτή την δεκαετία, ενώ οι προηγούμενες δεκαετίες αντιμετωπίζονται σαν από απόσταση αλλά με την ίδια νοσταλγία.

vaporwave-720

Σαν ρεύμα, το vaporwave εμπνέεται από πολλά κομμάτια της μαζικής κουλτούρας, τα οποία επανανοηματοδοτεί σε ένα retropop αποτέλεσμα προκειμένου να δημιουργήσει το επιθυμητό μήνυμα. Ήρωες από κόμικς, βιντεοπαιχνίδια, σειρές, ταινίες και ειδικά anime είναι κάποια από τα συχνά μοτίβα που θα έβλεπε κάποιος σε μια σελίδα vaporwave, συνδυασμένα με νερά Fiji, τσάι Arizona και παλιούς Mac υπολογιστές. Ο κατακερματισμός μιας έννοιας και στην συνέχεια η επανοηματοδότησή της προσομοιάζει αρκετά με μια μεταμοντέρνα αφήγηση, χωρίς όμως να ταυτίζεται. Το γεγονός ότι είναι έντονη η χρήση της τεχνολογίας οπότε και είναι έκδηλο το στοιχείο του παροδικού, του εφήμερου και του στιγμιαίου ή ότι αναφερόμαστε σε μια μορφή τέχνης οπότε έχουμε μια κάποια υποκειμενικότητα, δεν καθιστά αυτόματα το vaporwave μεταμοντέρνο. Αν και σε πολλές εκφάνσεις του δείχνει μια τέτοια τάση, φαίνεται να το ξεπερνά ή έστω να το αντιμετωπίζει κριτικά. Εξάλλου το vaporwave είναι ένα ρεύμα αισθητικής γεννημένο μέσα από blog όπως το tumblr ή το Pinterest και ως τέτοιο πρέπει να του ασκείται η όποια κριτική.

Μοιραστείτε το Άρθρο