Το Μάρτιο του 2016 έφτασε και στην Ελλάδα ο Ξένος του Jacques Ferrandez από τις εκδόσεις Πατάκη. Σ αυτό το κόμικ ο Ferrandez μας συστήνει τον Ξένο του Albert Camus με έναν νέο τρόπο. Εκμεταλλεύεται στο έπακρο τα εργαλεία που του δίνει ένα κόμικ για να δημιουργήσει έναν καινούριο Ξένο αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν μένει αρκετά πιστός στο αρχικό κείμενο.
Ο δημιουργός έχει δώσει μεγάλη προσοχή στις εικόνες του αποφεύγοντας τη χρήση κειμένου ως εξωτερικής αφήγησης. Πάνω από τις εικόνες σε μορφή λεζάντας μπαίνουν μόνο οι μονόλογοι του Meursault. «Έπρεπε οι εμβληματικές φράσεις του Ξένου να υπάρχουν στη δική μου διασκευή, αλλά δεν ήθελα μια αφήγηση που θα έχει το κείμενο του Camus σαν μια περιγραφή εκτός εικόνας. (…) Ο Ξένος είναι ένα έργο πλημμυρισμένο ήλιο και στο οποίο τα Στοιχεία (σ. ήλιος, θάλασσα) είναι πολύ σημαντικά.»[1]
Το σημαντικό ρόλο των εικόνων στο έργο αυτό τον εντοπίζουμε σε τρία στοιχεία τους που το ένα συμπληρώνει το άλλο. Πρώτα απ’ όλα ο Ferrandez δεν μας παρουσιάζει μόνο τους ήρωες και την ιστορία τους. Δίνει έμφαση στο περιβάλλον, στο χώρο μέσα στον οποίο αναπτύσσεται η ιστορία και αυτό το κάνει μέσα από τις εικόνες. Ζωγραφίζει το Αλγέρι με πολλή αγάπη σε μεγάλες υδατογραφίες. Με αυτόν τον τρόπο τοποθετεί τα καρέ της ιστορίαςμέσα στο γενικό τους πλάνο αναπαριστώντας τα τοπία που έχει περιγράψει ο Camus και δίνοντας τους την ανάλογη σημασία, τον ανάλογο χώρο, την ανάλογη θέση στην ιστορία που φτιάχνει.
Δεύτερη σημαντική λειτουργία των εικόνων είναι το ότι αποδίδουν τις σιωπές των ανθρώπων, πουυπάρχουν στο κείμενο του Camus. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η σκηνή στο μπαλκόνι του Meursault αλλά και η σκηνή της δολοφονίας.
Το τρίτο σημαντικό στοιχείο των εικόνων είναι η ουσιαστική συνεισφορά τους στη δόμηση του χαρακτήρα του Meursault, όπως τον γνωρίζουμε μέσα από αυτό το κόμικ, και της σχέσης του με το περιβάλλον. Τα πρόσωπα που ζωγραφίζει ο Ferrandez γύρω από τον Meursault είναι πολύ εκφραστικά γεμίζοντας με συναίσθημα τα κάδρα και υπογραμμίζοντας την απόσταση τους από τον Meursault.
Στις εικόνες εντοπίζονται και οι πρωτοβουλίες που πήρε ο Ferrandez. «Αυτοί που θέλουν τον Meursault νεκρό αναπαρίστανται από φιγούρες που με κάποιον τρόπο έχουν δυσφημίσει τον Camus». Για παράδειγμα ο επιθετικός δημοσιογράφος είναι ο Sartre. «Μου άρεσε επίσης το να δίνω χαρακτηριστικά κοντινών προσώπων του ΚΑμύ σε άλλους ανθρώπους. Έφτιαξα για τον Celeste, το αφεντικό του εστιατορίου όπου σύχναζε ο Meursault το κεφάλι του William Faulkner, τον οποίο ο Camus θαύμαζε πολύ.»[2]
Θα λέγαμε πως αυτά τα χαρακτηριστικά των εικόνων του Ferrandez είναι το στοιχείο που διευκολύνει τη μεταφορά ενός τέτοιου έργου σε μια φόρμα που πάντα θέλει να δίνει τον πρώτο λόγο στην εικόνα. Ο Ξένος του Camus είναι ένα δύσκολο και πολυσυζητημένο κείμενο έτσι κι αλλιώς. Το στοίχημα του Ferrandez ήταν μεγάλο και μάλλον τα κατάφερε λόγω αυτού του σεβασμού που έδειξε στην εικόνα. Παρέμεινε πιστός στον Camus αλλά δεν έβαλε την εικόνα να τον υπηρετήσει. Παρουσίασε ένα έργο με φιλοσοφική διάσταση τολμώντας να δώσει στην εικόνα πρωταγωνιστικό ρόλο. Της επέτρεψε να καταλάβει όσο χώρο χρειαζόταν για να εκφράσει τα ερωτήματα που είχε θέσει ο Camus.
Και πραγματικά κατάφερε να κρατήσει από τον ήρωά του, την απόσταση που εκείνος κρατά από το περιβάλλον του και από τον αναγνώστη. Δεν παίρνει θέση, δεν απαντάει, δεν προτείνει στον αναγνώστη κάτι παραπάνω. Παρουσιάζει τον Meursault που είναι τόσο ξένος όσο τον έπλασε ο Camus και τον βάζει να σταθεί ξανά απέναντι μας.
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Jacques Ferrandez καταπιάστηκε με ένα έργο του Camus. Σίγουρα ένα από τα στοιχεία που τους συνδέουν είναι το Αλγέρι. Γεννήθηκε στη γειτονιά όπου μεγάλωσε ο Camus, αν και δεν έζησε εκεί. «Η συμπαράσταση του (Camus) στην Αλγερία, ο σπαραγμός του τη στιγμή του πολέμου, όλα αυτά με αγγίζουν ιδιαίτερα», λέει ο Ferrandez.[3]
Η πρώτη διασκευή ήρθε το 2009 με τον «Επισκέπτη», ένα έργο που ο Ferrandez το θεωρεί κεντρικό στοιχείο στο έργο του Camus, όσον αφορά το θέμα της Αλγερίας και στη συνέχεια οι εκδόσεις Gallimard του πρότειναν να συνεχίσει με άλλο ένα. Σκεφτόταν τον Ξένο ή τον Πρώτο άνθρωπο.
[1] Συνέντευξη στο http://www.librairielucioles.com/ . Κάντε κλικ εδώ για να δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη.
[2] Συνέντευξη στην Humanité. Κάντε κλικ εδώ για να δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη.
[3] ό.π.
