«Ο μαγικός ρεαλισμός χαρακτηρίζεται από αυτό που συμβαίνει όταν ένα λεπτομερές και ρεαλιστικό περιβάλλον δέχεται εισβολή από κάτι που είναι πολύ παράδοξο για να γίνει πιστευτό.» Αυτά τα λόγια εμφανίζονται στην πρώτη σεκάνς του πρώτου επεισοδίου του Narcos, μιας αδύναμα δραματοποιημένης τηλεοπτικής σειράς που βασίζεται στη ζωή του Κολομβιανού βαρόνου των ναρκωτικών, Πάμπλο Εσκομπάρ. Παρόλο που τα γεγονότα που παρουσιάζονται βασίζονται στην πραγματικότητα και, παραδοσιακά, δεν θα θεωρούνταν μαγικός ρεαλισμός, το στοιχείο ότι μια από τις πιο δημοφιλείς σειρές της τελευταίας διετίας ξεκινάει με αυτό τον όρο σηματοδοτεί τη σημασία του στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα –παρόλο που ο μαγικός ρεαλισμός έχει τις ρίζες του σε ένα λογοτεχνικό είδος που δημιουργήθηκε πριν πολλά χρόνια.
Πριν από μια δεκαετία, ο μακαρίτης κριτικός David Lavery δημοσίευσε ένα δοκίμιο με τίτλο «Δεν είναι τηλεόραση, είναι μαγικός ρεαλισμός : το Πεζό, το Αποκρουστικό και το Φανταστικό στο Six Feet Under». Το δοκίμιο του Lavery εξέταζε το πώς μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές της σειράς Six Feet Under ήταν η χρήση του μαγικού ρεαλισμού, ενός είδους που έγινε δημοφιλές από λατινοαμερικάνους συγγραφείς όπως ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στο μέσο του 20ου αιώνα. Όντας μια αφηγηματική τεχνική δημοφιλή στο ομώνυμο λογοτεχνικό είδος, ο μαγικός ρεαλισμός σπάνια παρατηρούνταν στην τηλεόραση. Δυστυχώς, ο Lavery πέθανε φέτος, αλλά πρόλαβε να δει πόσο προφητικό ήταν το δοκίμιο του, καθώς οι ίδιες τεχνικές που αναγνώρισε το 2005, βρίσκονται παντού το 2016.
Οι πρώτες μέρες της τηλεόρασης παρουσίαζαν συχνά μια εξιδανικευμένη εκδοχή της μεσοαστικής ζωής, αποτελώντας ένα φιλόδοξο ισοδύναμο του αμερικάνικου ονείρου. Αυτή η μορφή τέχνης έχει γίνει πιο σκοτεινή καθώς έχει ωριμάζει και, μετά την αλλαγή χιλιετίας, η τηλεόραση ενδιαφέρεται περισσότερο με την αποτύπωση των αποτυχιών της κοινωνίας στο παρόν παρά με την προβολή ενός ευχάριστου οράματος του μέλλοντος.
Στη δεκαετία του 2000, η τηλεόραση γέμισε με συμβολισμούς που αντανακλούσαν την αβεβαιότητα της μεσαίας τάξης. Πάρα πολλές σειρές παρουσίαζαν ανθρώπους, οι ζωές των οποίων φαίνονταν ασφαλείς και γεμάτες βεβαιότητα, που έπεφταν σε μια καταπακτή και έβγαιναν σε έναν αλλόκοτο και απειλητικό άλλο κόσμο. Ο Walter White, η Nancy Botwin ακόμα και ο Tony Soprano ήταν όλοι χαρακτήρες, οι άνετες και φυσιολογικές ζωές των οποίων ανατρέπονταν ακαριαία –με έναν τρόπο που μπορούσε εξίσου εύκολα να συμβεί και σε εσένα, το θεατή.
Ο μαγικός ρεαλισμός παίρνει έναν κόσμο που είναι οικείος στους θεατές και μετά δίνει νέο σχήμα σε ένα κομμάτι αυτού του κόσμου. Έχει ειπωθεί ότι το να κοιτάς μια τηλεόραση είναι σαν να κοιτάς μέσα σε καθρέφτη · αυτό που βλέπουμε στην τηλεόραση αντανακλά αυτό που συμβαίνει έξω από τα σπίτια μας, μέσα στον κόσμο γενικά. Όμως, το 2016 ο καθρέπτης είναι σαν να βγήκε από λούνα παρκ. Οι κόσμοι της δεκαετίας του 2000 ήταν ρεαλιστικές, αν και τρομακτικές, εκδοχές της καθημερινής πραγματικότητας, στις οποίες δεν θα θέλαμε να καταλήξουμε. Ωστόσο, τα μέρη στα οποία καταλήγουν οι χαρακτήρες πρόσφατα είναι …ασυνήθιστα.
Το εξέχον παράδειγμα του τελευταίου διαστήματος ήταν η σειρά Stranger Things που κέρδισε τον τίτλο της σειράς για την οποία όλοι μιλούν. Ο «ανάποδος κόσμος» – ένα παράλληλο σύμπαν μέσα στο οποίο παγιδεύεται ο άτυχος Will Byers στην αρχή της διήγησης της σειράς- είναι ένα τρομακτικό αντίστροφο είδωλο του δικού μας κόσμου. Το περιβάλλουν του Stranger Things είναι το δικό μας αλλά έχει ένα μοχθηρό, κατά βάση αθέατο δίδυμο που είναι κλειδωμένο στο υπόγειο (ή, όπως βλέπουμε στη σειρά, σε ένα εργαστήριο). Οι αλληγορικές νύξεις βγάζουν απόλυτα νόημα το 2016 : ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι χτισμένος πάνω σε σαθρά θεμέλια και, όταν ο παραλογισμός αιμορραγεί μέσα στις καθημερινές ζωές, τα αποτελέσματα είναι δυσάρεστα για όλους. Ο «ανάποδος κόσμος» του Stranger Things αντιπροσωπεύει τη φρικτή παραδοξότητα που υπάρχει στον κόσμο –η εξήγηση για τον πόνο και την αδικία που μας περιβάλλει στην πραγματική ζωή.
Όπως κάθε άλλη μορφή αφήγησης, η τηλεόραση έχει αγκαλιάσει το υπερφυσικό. Αλλά η παρουσία του έχει περιοριστεί σε συγκεκριμένα είδη : σειρές τρόμου όπως το Walking Dead, φανταστικοί κόσμοι όπως στο Game of Thrones και κάθε άλλο είδος μη πραγματικών κόσμων. Τώρα, το υπερφυσικό και το σουρεαλιστικό διαρρέει μέσα στον κόσμο της «φυσιολογικής» τηλεόρασης, όπου οι πρωταγωνιστές και οι ιστορίες τους είναι συνηθισμένοι φαινομενικά, όπως εσύ και εγώ. Όπως συμβαίνει και με το λογοτεχνικό είδος, η τηλεόραση του μαγικού ρεαλισμού δεν είναι φανταστική ως τέτοια – αντιθέτως, παρουσιάζει ένα λογοτεχνικό κόσμο όπου τα φανταστικά πράγματα συμβαίνουν , συχνά με αλληγορικούς ή αφηγηματικούς σκοπούς.
Υπάρχουν πολλοί περισσότερα παραδείγματα αυτού στη σημερινή τηλεόραση. Η σειρά Leftovers παρουσιάζει μια μετά-αποκαλυπτική διήγηση με μία ανατροπή. Αντί να έχει εξαφανιστεί ένα μεγάλο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού σε ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα, απλά εξαφανίστηκε χωρίς να υπάρχει λόγος. Η νέα σειρά του HBO, Westworld, παρουσιάζει ρομπότ, όμως το αποτέλεσμα –ένα ψυχαγωγικό πάρκο που κατοικείται από ρεαλιστικά ανθρωποειδή που επιτρέπουν στους επισκέπτες να ζήσουν κάθε φαντασίωση τους – είναι ένας κόσμος που είναι τελείως μαγικός. Επίσης, υπάρχει το Cleverman, μια καλτ σειρά της αυστραλιανής τηλεόρασης που αναμειγνύει τις παραδοσιακές ονειρικές ιστορίες των ιθαγενών λαών της κοινωνίας με μια εξοστρακισμένη κοινότητα πολύ δυνατών και πολύ τριχωτών ανθρώπων.
Όλα αυτά τα παραδείγματα τηλεοπτικής μαγείας έχουν δυσοίωνα υπονοούμενα. Η τάση που ενώνει αυτές τις σειρές είναι το ότι οι μαγικές πλευρές των συμπάντων τους υπάρχουν για να απεικονίζουν με αλληγορικό τρόπο τις λιγότερο ευχάριστες πλευρές της πραγματικότητας έξω από τα σαλόνια μας. H σειρά Leftovers εξετάζει το πώς αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι γεγονότα, τα οποία εμφανίζονται ανεξήγητα και άνευ νοήματος. Το Westworld ερευνά την επιθυμία μας για απόλαυση και τον τρόπο με τον οποίο αυτή η επιθυμία τείνει να περιπλέκει τις ίδιες τις συνέπειες της. Το Cleverman αντιμετωπίζει το πώς βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε τις μειονότητες ως ανθυγιεινούς «άλλους». Και ούτω καθ εξής.
Παίρνοντας έναν κόσμο που είναι οικείος στους θεατές και μετασχηματίζοντας ένα κομμάτι του, οι συγγραφείς μπορούν να δώσουν έμφαση σε μια πλευρά της κοινωνίας που θα ήταν αδύνατη να αναδειχθεί αν δένονταν από τους περιορισμούς ενός πλήρως «ρεαλιστικού» κόσμου. Εξάλλου, όταν κοιτάς μέσα σε ένα καθρέπτη του λούνα παρκ, οι παραμορφωμένες πλευρές της αντανάκλασης είναι αυτές που τραβούν στην προσοχή –και είναι αυτές που μένουν στη μνήμη αφού αποστρέψεις το βλέμμα σου.
To κείμενο το βρήκαμε εδώ
