Εάν επιχειρήσει κάποιος μια τοπογραφική ανάλυση των τριών μεγάλων του τρόμου, του Stephen King, του Edgar Allan Poe και του Howard Phillips Lovecraft (ενδεικτικά), αν θέλει δηλαδή να απαντήσει στην ερώτηση από πού έρχεται ο τρόμος (ορθότερα φρική) στα έργα τους, θα έπαιρνε την εξής εικόνα: Ο Poe εκτιμά πως η φρίκη έρχεται από Μέσα. Το στοιχείο του εγκλεισμού (σε τοίχους, σε φέρετρα, στο ίδιο μας το σώμα) είναι κυρίαρχο στο έργο του. Από την άλλη, ο King διατείνεται πως το τρομακτικό είναι Δίπλα μας: είναι ο ρατσιστής γείτονας που γίνεται βρυκόλακας, ο συμμαθητής που είναι εξωγήινος και τόσα άλλα παραδείγματα, πολιτικά, κοινωνικά και, κυρίως εδώ, ψυχολογικά. Εντελώς διαμετρικά με αυτά, ο Lovecraft ισχυρίστηκε πως η φρίκη μας έρχεται από Έξω: έξω από τον χρόνο, έξω από τον χώρο, έξω από την ίδια μας την αντίληψη. Αυτή η post human διάθεση στον άρχοντα της κοσμικής φρίκης είναι και αυτή που έχει καταστήσει το έργο του αγέραστο.
Ωστόσο, στην παραπάνω, καθαρά ενδεικτική και αυθαίρετη εκτίμηση, προκύπτει ένα ερώτημα: ποια είναι τα εργαλεία, τα λεκτικά, τα (δια)θεματικά και, κυρίως, τα εννοιολογικά που επιτρέπουν στην φρίκη να μετακυλά μεταξύ των θέσεων αυτών και να αλλοιώνει τόσο τα χαρακτηριστικά της όσο και τα ζητήματα τα οποία αγγίζει. Ποιες είναι οι αλυσίδες που την μεταφέρουν.
Η απάντηση βρίσκεται σε ένα κλασσικό έργο της λογοτεχνίας τρόμου/ φρίκης, το Βασιλιάς με τα Κίτρινα του Robert W. Chambers (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αίολος και με μια εξαιρετική μετάφραση του Βάκυ Τόμπρου). Αποτελεί μια συλλογή 10 διηγημάτων, χαλαρά ενωμένα μεταξύ τους χάρης σε ένα φανταστικό έργο, ανυπολόγιστης φρίκης, τον Βασιλιά με τα Κίτρινα (τουλάχιστον τα 5 από αυτά). Αυτό με την σειρά του είναι ένα θεατρικό που με σουρεαλιστικά εφιαλτικό τρόπο περιγράφει το αρχέγονο παρελθόν της Γης, όταν την κατοικούσαν αποτρόπαια πλάσματα που λάτρευαν σατανικούς θεούς, όπως τον Χαστούρ (σας θυμίζει κάτι;). Ωστόσο, όπως το Νεκρονόμικον που ενέπνευσε, δε το διαβάζουμε ποτέ. Απλά παρατηρούμε τις επιδράσεις τους στους άλλους, σαν έναν παρανοϊκό άνεμο που παρασύρει την λογική.
Τα διηγήματα του Βασιλιά μας αποκαλύπτουν το πως η κοινωνική φρίκη των ομαδικών αυτοκτονιών (Αποκαταστάσεις Υπολήψεων) μετακυλά και μεταμορφώνεται στον φόβο του εγκλεισμού (Η Μάσκα) και από εκεί σε κοσμική φρίκη στα χέρια (ή καλύτερα στα πλοκάμια) ανθρωπόμορφων σκουληκιών ( Το Κίτρινο Σημάδι). Ωστόσο η φαντασία του Chambers συνεχίζει και πέρα από τον χώρο και τον θάνατο, ή ακόμα και τον χρόνο (Η Δεσποινίς Ντ’Ις). Το πρωτόλειο του κειμένου, η εποχή που δεν γνώριζε αυστηρά είδη ή κλισέ, αλλά και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, του επέτρεψαν να αναμοχλεύσει τον μαγικό ρεαλισμό που θα ερχόταν στον αποκορύφωμα του πολλά χρόνια αργότερα από συγγραφείς όπως ο Μπόρχες. με έργα όπως το “Ο Παράδεισος των Προφητών”, ενώ ούτε η φρίκη του πολέμου δεν ξεφύγει από την δραστήρια πένα του (Η Οδός της Πρώτης Οβίδας).
Η αρχική του κυκλοφορία ήταν το 1895 και, διαβάζοντας το κανείς εντοπίζει ακριβώς εκείνες τις θεματικές που έμελλε να απασχολήσουν την λογοτεχνία φρίκης τα επόμενα 130 χρόνια, μέσω των επιγόνων του Chambers. Μέσα στις μεστές σελίδες του Βασιλιά εντοπίζουμε εκείνες τις λεκτικές και, περισσότερο, βαθιά ψυχολογικές, αλυσίδες συνειρμών μνήμης που μας πηγαίνουν, σαν ράγες στο τραίνο της σκέψης και εντοπίζουμε μια μείξη όλων εκείνων των προβληματικών που μας αναγκάζουν να γυρνάμε ξανά και ξανά στην λογοτεχνία φρίκης, αναζητώντας έκφραση ήδη βιωμένων καταστάσεων. Βλέπουμε την φρίκη να κινείται Ενδιάμεσα των χώρων και των ειδών, να συμπληρώνει κατάσταση τόσο ως απόληξη όσο και ως δομικό τους στοιχείο. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, όπου η κοινωνική φρίκη και ο κανιβαλισμός φτάνει σε πρωτόγνωρα επίπεδα, η λογοτεχνία αυτή παρουσιάζει μια παράδοξη ανακούφιση και στον Chambers μπορούμε να ανακαλύψουμε το γιατί.
Από την άλλη, το ίδιο το έργο εκφράζει, σε μεγάλο βαθμό, την κυρίαρχη ιδεολογία και αντίληψη της εποχής του. Σε πολλά του σημεία ο χρόνος και οι κοινωνικές αλλαγές στάθηκα αμείλικτα μαζί του, αυτά τα 120 τόσα χρόνια από την πρώτη του έκδοση. Είναι φυσικό. Ταυτόχρονα η πολυπλοκότητα της υφής του λόγου του Chambers πολλές φορές εκφράζει και αδυναμίες. Η αλλαγή ρυθμού και ατμόσφαιρας σε κάθε διήγημα δεν είναι εύκολη και κάποιες φορές ο συγγραφέας κομπιάζει μέχρι να βρει το tempo που απαιτεί το κάθε είδος (ακόμα σε αυτήν την πρώιμη, ρευστή μορφή). Ωστόσο αυτό σε τίποτα δεν μειώνει την ιστορική και λογοτεχνική αξία του έργου.
Το Ο Βασιλιάς με τα Κίτρινα ανήκει στα ράφια κάθε φίλου του είδους. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που παρά τον όγκο γραπτών που παρήγαγε ο χαλκέντερος συγγραφέας, ήταν αυτό, το ντεμπούτο του που του χάρισε την υστεροφημία. Είναι ένα έργο που ακόμα προβληματίζει και εμπνέει. Δεν είναι τυχαίο ότι στα θέματα του γυρνούν δημιουργοί ακόμα και τώρα, ακόμα και μέσων που θα έπρεπε να τα έχουν ξεπεράσει κατά πολύ, όπως λόγου χάρη ο Cary Fukunaga ( το True Detective παραμένει ένα πολύ δυνατό έργο πολύ κοντά στην νοοτροπία του Chambers. Δεν έχετε λοιπόν παρά να την γνωρίσετε στο μεγαλείο της.
