Το Μανιτουάνα είναι ένα από τα πιο πετυχημένα μυθιστορήματα των Wu Ming, μιας κολεκτίβας τεσσάρων Ιταλών συγγραφέων, που μας έχει απασχολήσει πολλάκις (Προλετκουλτ, UFO 78), ήδη από όταν υπέγραφε ως Luther Blisset (Εκκλησιαστής). Στην Ελλάδα, δε, γνωρίσαμε την κολεκτίβα από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων, κυρίως, από τις μεταφράσεις της Άννας Γρίβα, αλλά και αυτές της Δέσποινας Ξένου, η οποία είναι και η μεταφράστρια του εν λόγω βιβλίου. Και σε αυτή την περίπτωση, δε, οι Wu Ming επιλέγουν να συνδυάσουν την ιστορική έρευνα με τη φαντασία, στοιχειοθετώντας ένα ιδιότυπο πολιτικό western και μια προσπάθεια αναθεώρησης της παραδοσιακής αφήγησης της ιστορίας.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της κολεκτίβας τοποθετείται, αυτή τη φορά, το ιστορικό γεγονός της Αμερικανικής Επανάστασης, με στόχο να αναδειχθούν οι σχέσεις μεταξύ των ιθαγενών Αμερικανών και των αποίκων, καθώς και οι στρατηγικές προσπάθειες της αρμονικής τους συνύπαρξης. Στο επίκεντρο, δε, τίθεται ο Τζόζεφ Μπραντ, ένας ιστορικός χαρακτήρας, και η αδελφή του Μόλι, που είναι στενά συνδεδεμένη, κυρίως, με την ιστορία των Μοχώκ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα δύο αδέλφια συνθέτουν ένα ζεύγος συμμετρίας των πιθανών κόσμων, που θα μπορούσαν να έχουν δημιουργηθεί στον αντίποδα της γέννησης του αμερικανικού έθνους.
Πράγματι, ήδη από το τίτλο του βιβλίου (Μανιτουάνα), που αναφέρεται στις «Χίλιες Νήσους» του ποταμού του Αγίου Λαυρεντίου, που στην παράδοση των Μοχώκ θεωρούνται ο παράδεισος επί Γης, γίνονται αντιληπτά δύο πράγματα: Αφενός η ανάδειξη του υφιστάμενου πολιτισμικού μωσαϊκού κατά την περίοδο εκείνη και αφετέρου την πολλαπλότητα των πιθανών κόσμων που θα μπορούσαν να προκύψουν μέσα από αυτό. Παράλληλα, οι Wu Ming προσεγγίζουν το φαινόμενο του αποικισμού, όχι μόνο στη γεωπολιτική, αλλά και στην πνευματική και πολιτιστική του υπόσταση. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο, ότι η σύνδεση της Μόλι με τις φυλές των ιθαγενών είναι τόσο πολιτική, όσο και μεταφυσική.
Ειδικότερα, η Μόλι έχει παντρευτεί τον Ατόκιν, που είναι μέλος της φυλής των Μοχώκ, που ανήκει στην ευρύτερη ομάδα των Ιροκουά (Haudenosaunee). Αυτή η σχέση είναι ένα σημαντικό στοιχείο του βιβλίου, καθώς δείχνει τις δυναμικές μεταξύ των Ιθαγενών Αμερικανών και των αποίκων, αλλά και την προσωπική σύγκρουση και τις αντιφάσεις που αναπτύσσονται μέσα από την αλληλεπίδραση αυτών των δύο πολιτισμών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού αποτελεί η διαχείριση της ατομικής ελευθερίας της Μόλι, ως γυναίκας της εποχής της, αλλά και υποκείμενο δύο διαφορετικών ταυτοτήτων. Ως εκ τούτου, η Μόλι, αν και Ιρλανδικής καταγωγής, έρχεται σε στενή επαφή με την ιθαγενή κουλτούρα και ιδεολογία μέσω του γάμου της με τον Ατόκιν, ο οποίος εξυπηρετεί, κυρίως, πολιτικές σκοπιμότητες, καθώς οι Μοχώκ ήταν στρατηγικός σύμμαχος με τους Βρετανούς κατά την περίοδο του Αμερικανικού Επαναστατικού Πολέμου. Ως εκ τούτου, μέσα από την προσωπική ιστορία της ηρωίδας, προσφέρεται ένας διαφορετικός φακός για την κατανόηση της επαναστατικής εποχής και του συσχετισμού των δυνάμεων εκείνης της περιόδου.
Από την άλλη μεριά, ο Τζόσεφ Μπραντ είναι η τραγική φιγούρα του έργου, καθώς, ως αρχηγός των Ιρακουά και στρατιωτικός διοικητής των ιθαγενών συμμάχων των Βρετανών, βιώνει βαθιά την αγωνία της επιλογής, προκειμένου να προστατέψει τον λαό του. Ως εκ τούτου, η ταυτότητά του δεν είναι ποτέ απόλυτα σταθερή και χαρακτηρίζεται από ηθικές αμφισημίες, οι οποίες τον καθιστούν έναν άνθρωπο, που βρίσκεται συνεχώς μεταξύ δύο κόσμων, κάτι που υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι είναι μισός Ινδιάνος και μισός Ευρωπαίος. Άλλωστε, ακόμα και οι στρατηγικές επιλογές του, καίτοι στοχεύουν στην προστασία των Ιθαγενών, καταλήγουν, εν τέλει, να συμβάλουν στην ενίσχυση της υποταγής και του κατακερματισμού τους, σε βάρος της μακροπρόθεσμης επιβίωσης και της ανεξαρτησίας τους.
Γίνεται, λοιπόν, φανερό από τα παραπάνω ότι οι Wu Ming επιχειρούν μια πολυσύνθετη αφήγηση των γεγονότων γύρω από την Αμερικανική Επανάσταση. Πολύ περισσότερο, ασκώντας κριτική στην ηθική της επιβίωσης του Μπραντ, αλλά επιχειρώντας και μια συγκριτική προσέγγιση άλλων ιστοριών Ιθαγενών λαών, οι Wu Ming, δεν επικεντρώνονται τόσο στην προσωπική και συναισθηματική διάσταση της ιθαγενικής ταυτότητας, όπως γίνεται στο έργο του Sherman Alexie ή των James Welch και N. Scott Momada, αλλά εστιάζουν στην πολιτική και στρατηγική διάσταση του αγώνα, επιχειρώντας να αναδείξουν την ιστορία των Ιθαγενών Αμερικανών, σε αντιπαράθεση με την κυρίαρχη δυτική αφήγηση. Αυτό, εν τέλει, είναι και το πολιτικό σχόλιο των Wu Ming σχετικά με την υποστήριξη αποικιοκρατικών στρατηγικών εταίρων, ένα σχόλιο ιδιαίτερα ηχηρό και επίκαιρο, μέχρι και σήμερα.
