Γράφει για το περιοδικό ο Χρήστος Σκυλλάκος
Όταν η προσπάθεια του συστήματος είναι να θεωρηθεί πως το ντοκιμαντέρ είναι μια τηλεοπτική εκλαϊκευμένη μεταφορά γνώσης σε επιστημονικό, ιστορικό ή… ζωολογικό επίπεδο και πως ο αγώνας των μαύρων της Αμερικής ξεκινάει και τελειώνει στον Obama, τότε ο καταφατικός και επιθετικός τίτλος «I’ m Not Your Negro» στοχεύει ακριβώς εκεί, ερχόμενο να μας ενημερώσει πως αμφότερα τα δυο προηγούμενα είναι αντιλήψεις απολύτως άστοχες. Το ντοκιμαντέρ είναι το πρώτο, επιδραστικότερο και πιο ανεξάντλητο είδος της κινηματογραφικής τέχνης, η πιο ανοιχτή και ελεύθερη στο πειραματισμό μορφή του, η πιο ανόθευτη και ευθεία άποψη του δημιουργού που δεν παράγει – όπως η όποια μυθοπλασία – ψευδαισθήσεις. Ταυτόχρονα καθώς ο στοχαστής και αγωνιστής των πολιτικών δικαιωμάτων James Baldwin (1924 – 1987) που είναι κυριολεκτικά ο δημιουργός αυτής της ταινίας μας μιλάει μέσα από τις γραμμές των γραπτών του και μέσα από τον δυνατό του προφορικό λόγο φτάνουμε στην επίγνωση πως ένας μόνιμος και ασταμάτητος πόλεμος μαίνεται εδώ και 400 χρόνια μέσα από τα σύνορα των ΗΠΑ με εκατομμύρια θύματα μαύρους – αυτοί που διαρκώς μπαμπάκι μάζευαν. «Λευκό» άλλωστε, «είναι μια μεταφορά για την λέξη εξουσία, ένας τρόπος δηλαδή να περιγράφεται η Chase Manhattan Bank1».
«Remember this house» είναι τα ανολοκλήρωτα απομνημονεύματα της σχέσης του συγγραφέα με το κίνημα, την εποχή, τον κραταιό ρατσισμό, τους ηγέτες του: Malcolm X, Martin Luther King, Medgar Evers. «Δεν γινόταν να κάθομαι στο Παρίσι και απλά να συζητώ για το πρόβλημα της Αλγερίας και των μαύρων της Αμερικής. Όλοι ξεπλήρωναν το χρέος τους και έπρεπε και εγώ να ξεπληρώσω το δικό μου.» δηλώνει επιστρέφοντας στην χώρα του. Οι ηγέτες του κινήματος δολοφονούνται άγρια. Ο Baldwin όχι και παραμένει ακούραστα ζωντανός δίπλα στους προαναφερθέντες καθ όλη την διάρκεια της ζωής του, κρατώντας το νήμα ανέπαφο άλλοτε κριτικά, άλλοτε αντιπαραθετικά δίχως όμως να το αφήνει να ξεφτίσει στη μέγγενη του συμβιβασμού και της επίδρασης της ρατσιστικής αμερικάνικης ηθικής. Είναι μέρος του μαύρου – και του συνολικά ταξικού – κινήματος. Η ισχυρή του παρουσία μαρτυρά την θέση του στην πολιτική τούτη υπόθεση.
Συνεκτικός, δυναμικός τρόπος η μορφή αφήγησης αυτού του ντοκιμαντέρ που καθηλώνει και επαναφέρει πολιτικές ευθύνες στον θεατή. Ο Baldwin αναπτύσσει τις απόψεις του – με ταυτόχρονη αόρατη αφήγηση από τον Samuel L. Jackson – και αναπτύσσεται ο ίδιος μέσα στη δεδομένη συνθήκη και αναφορά του ρατσισμού, μέσα από την πρώτη του επίγνωση «να κοιταχτεί στον καθρέπτη και να δει πως δεν είναι λευκός» αλλά νέγρος και ομοφυλόφιλος όπως θέλει το FBI να τον αποκαλεί μειωτικά που τον παρακολουθεί ως απειλή για την δημόσια ασφάλεια των ΗΠΑ. Η διεισδυτική, σταθερή και βαθιά ριζοσπαστική διαύγεια της συλλογιστικής του συγγραφέα όμως βάζει μπρος στον καθρέπτη το ίδιο το σύστημα σε όλο του το βάθος. Γοητεύει και εκπλήσσει αυτή η στοχαστική του επιρροή στη νόηση καθώς επαναφέρει την Ιστορία της Αμερικής και του δομικού της ρατσισμού όχι ως υπόθεση μελέτης αλλά ως εξευτελιστική, νοσηρή και βολική επινόηση ενός οικονομικο-κοινωνικού συστήματος από την μία και ως εμπειρία άμεσης δράσης από την άλλη: «Δεν είναι παράνοια του μυαλού μου (σ.σ. ο ρατσισμός) μα ένας κοινωνικός τρόμος και ένας κίνδυνος ορατός σε κάθε μπάτσο, κάθε αφεντικό, στον καθένα». Ένα κοινωνικό σύστημα που γκετοποιεί και νομικά – «segregation (διάκριση)» είναι μια νομικά κατοχυρωμένη έννοια στις ΗΠΑ – τους μαύρους τοποθετώντας τους εκτός κοινωνικού, πολιτικού, πολιτισμικού κάδρου, που τους έχει ανάγκη ως θύμα και ως δικαιολογία κάθε λογής εκμετάλλευση, διακρίσεις και καταπίεση -.
Ταινία σκληρή και πικρή σίγουρα. Αλλά όπως ο ίδιος στοχαστής λέει «έχει λόγους για να είναι» ακριβώς δηλαδή όπως η κοινωνική πραγματικότητα που έχει βασιστεί και δομηθεί στο «ψέμα του προσποιητού ανθρωπισμού». Το ντοκιμαντέρ έχει διαχρονική αξία, κρατάει αναμμένη μια ισχυρή φλόγα και αποτελεί ένα σύγχρονο βήμα για να επανέλθουν οι ιστορικής κλίμακας πολιτικές τοποθετήσεις και διαθήκες ανθρώπων που το κυρίαρχο σύστημα θέλει να κρατάει ως «ακαδημαϊκό ζήτημα» εν είδει νοσταλγίας παρά ως μια πραγματική και παρούσα υπόθεση μάχης.
