Νύχτες με Αέρα – Η ανατρεπτική ποίηση συναντά το πολιτικό comic
Οι τέχνες συχνά συνομιλούν μεταξύ τους και συνήθως όταν το κάνουν αυτό μας προσφέρουν μαγευτικά αποτελέσματα. Η συχνότερη και πιο δημοφιλής επικοινωνία είναι αυτή μεταξύ της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου. Όμως και άλλες τέχνες, που βασίζονται στην εικόνα εμπνέονται συχνά απ’ τη λογοτεχνία. Από αυτές δεν θα μπορούσε να λείπει και η τέχνη των comics. Όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια βλέπουμε και το ελληνικό comic (το οποίο βρίσκεται σε φάση ποιοτικής και ποσοτικής ανάπτυξης) να εμπνέεται από λογοτεχνικά κείμενα όλων των ειδών. Χαρακτηριστικότερη, ίσως, είναι η περίπτωση της comic μεταφοράς του Ερωτόκριτου απ’ τους Γούση, Παπαμάρκο και Ράγκο, αλλά και η comic απόδοση της Πάπισσας Ιωάννας, από τον Λευτέρη Παπαθανάση. Αλλά και πολλά ακόμα έργα της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας έχουν εμπνεύσει τους έλληνες κομίστες τα τελευταία χρόνια, ενώ μια ενδιαφέρουσα απόδειξη του υπαρκτού ενδιαφέροντος για συνομιλία, από την πλευρά του ελληνικού comic, είναι η συχνή παρουσία ποιημάτων σε comic μεταφορά απ’ τον Μπλέ Κομήτη, ένα περιοδικό που φιλοδοξεί τον τελευταίο χρόνο μέσα από τις σελίδες του να αναδείξει το ταλέντο και τις τάσεις της ελληνικής comic σκηνής.
Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και το έργο του Κυριάκου Μαυρίδη, τον οποίο γνωρίσαμε πριν λίγα χρόνια, απ’ τις εκδόσεις ΚΨΜ, με τις comic μεταφορές ποιημάτων του Νίκου Καββαδία στο «Ο θάνατος του William George Allum». Συνεχίζοντας σε παρόμοιο ύφος ο Μαυρίδης στις «Νύχτες με Αέρα», πάλι απ’ τις εκδόσεις ΚΨΜ, εικονογραφεί 5 ποιήματα, τα οποία αναμετρώνται -με διαφορετικό τρόπο το καθένα- με εκφάνσεις του φασισμού. Ο Ναζίμ Χικμέτ και ο Φεντερίκο Γκαρσία Λόρκα είναι ανάμεσα στους ποιητές, που εμπνέουν τον Μαυρίδη και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο…
Οι ιστορίες που εικονογραφεί ο Μαυρίδης ασχολούνται με θέματα όπως οι πρόσφυγες και ο ρατσισμός, ο ισπανικός εμφύλιος και η αντιφασιστική πάλη, αλλά και οι μετανάστες στη σύγχρονη εργασιακή καπιταλιστική εκμετάλλευση. Έτσι, στις ιστορίες του comic του αλληλοδιαπλέκονται ο ιστορικός προβληματισμός με την σκληρή καθημερινή πραγματικότητα, καταδεικνύοντας τους υπαίτιους για την κατάσταση των πρωταγωνιστών, δείχνοντας ότι φταίνε από κοινού οι ρατσιστικές – αντιμεταναστευτικές πολιτικές, οι φασίστες και τελικά ο ίδιος ο καπιταλισμός. Με αυτό τον τρόπο το comic του Κυριάκου Μαυρίδη δεν μένει μόνο στον αντιφασισμό, αλλά μέσα στις σελίδες του ασκεί κριτική συνολικά στο καπιταλιστικό σύστημα που τον γεννά και τον θρέφει.
Πέρα από τα ποιήματα, τα οποία αποτελούν το κέντρο των ιστοριών του comic, ο Μαυρίδης αναφέρει και τις άλλες πηγές απ’ τις οποίες εμπνεύστηκε, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν πολιτικά βιβλία, όπως ο «Έβδομος άνθρωπος» των Τζων Μπέργκερ και Τζην Μορ, που κυκλοφορεί στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις Antifa Scripta και αφορά την εμπειρία της μετανάστευσης πριν το 1975. Μάλιστα, ένα απ’ τα πιο χαρακτηριστικά δισέλιδα του comic προέρχεται από μια φωτογραφία του συγκεκριμένου βιβλίου, την οποία εικονογράφησε και η οποία παρουσιάζει μετανάστες σε αλυσίδες έτοιμους να παλέψουν για τα δικαιώματά τους. Η εικονογραφημένη αποτύπωση της ριζοσπαστικοποίησης των μεταναστών συνοδεύεται και από ένα δυνατό παράθεμα του βιβλίου των Μπέργκερ και Μορ σχετικό με την πολιτικοποίηση των μεταναστών – εργατών:
«Στη ζωή του ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο -και πάντοτε αρνητικά- με το όλο σύστημα. Τα στάδια της σκέψης του διευρύνονται, ανάλογα γίνονται πολύ πιο πλατιά απ’ αυτά των θεωρητικών μέσα στο σύστημα. Έτσι, πολύ λίγοι μετανάστες, μια χούφτα ίσως, γίνονται επαναστάτες.»
Το σχέδιο του Κυριάκου Μαυρίδη είναι ιδιαίτερο. Το comic του σε καμία περίπτωση δεν έχει τις καρτουνίστικες απεικονίσεις που συναντάμε συχνά στα δημοφιλή comic της μαζικής κουλτούρας. Αντίθετα, ο Μαυρίδης πειραματίζεται με διάφορες τεχνοτροπίες. Χαρακτηριστικότερη ιστορία για το επίπεδο του πειραματισμού του καλλιτέχνη είναι η εικονογράφηση του ποιήματος «Let us describe», στο οποίο συνδυάζει το comic με το κυβιστικό στυλ, δίνοντας ένα αρκετά πρωτότυπο αποτέλεσμα. Αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, η εικονογράφηση του Μαυρίδη θα μας θυμίσει λιγότερο comic και περισσότερο μικρούς ζωγραφικούς πίνακες, εμπλουτισμένους με ποιητικούς στίχους.
Τέλος, σημαντικό είναι ότι στην τελευταία σελίδα κάθε εικονογραφημένου ποιήματος βρίσκουμε τα σχόλια του σχεδιαστή, ο οποίος προσπαθεί να μας ξεναγήσει στο καλλιτεχνικό του εργαστήρι. Άλλες φορές μιλάει για τις πηγές απ’ τις οποίες εμπνεύστηκε την εικονογράφηση, ενώ άλλες φορές σχολιάζει το ποίημα που επέλεξε να εικονογραφήσει. Σε κάθε περίπτωση τα σχόλια του Μαυρίδη είναι ιδιαίτερα εύστοχα, προκειμένου να αναστοχαστούμε τις προηγούμενες σελίδες του comic και ίσως να ξαναγυρίσουμε σε αυτές και να τις ξαναδιαβάσουμε υπό το πρίσμα των όσων μας επισήμανε ο σχεδιαστής. Αυτή είναι άλλη μια ιδιαίτερη πινελιά σε ένα διαφορετικό comic, από αυτά που μας έχουν συνηθίσει εδώ και πολλά χρόνια οι εκδόσεις ΚΨΜ, δηλαδή τα comics με κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό.
About the Authors
Μάνος Βασιλείου - Αρώνης Γεννήθηκε το 1993, δηλαδή ήταν 6 χρονών όταν είδε πρώτη φορά το Star Wars. Κάπου στο Λύκειο κατέληξε ότι η αλήθεια βρίσκεται στον Sheldon και από τότε προσπαθεί να ανακαλύψει τον κόσμο των nerds και των superheroes, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Αγαπημένο του χρώμα το κόκκινο: στις σημαίες, στον Flash, στον Deadpool, ενώ στις μπλούζες το προτιμά με λευκές λωρίδες. Τελευταία το παίζει και δικηγόρος, χωρίς καμία επιτυχία.
Related Posts
Μανώλης – Το μάταιο ταξίδι για την Ιθάκη →
No Pasarán! – Επιστροφή στον ισπανικό εμφύλιο →
1923: Εχθρική Πατρίδα – Θα μας αποτελειώσετε εσείς; →
