Το άρθρο που ακολουθεί είναι μετάφραση ενός κειμένου της Jill Lepore απ’ το smithsonianmag.com, το οποίο θεωρήσαμε μια αξιόλογη προσπάθεια για να περιγραφούν οι ιδιαίτερες συνθήκες μέσα από τις οποίες γεννήθηκε η Wonder Woman τη δεκαετία του ’40. Η Wonder Woman, την ταινία της οποίας περιμένουμε με μεγάλη ανυπομονησία αυτή την εβδομάδα, είναι ίσως η σημαντικότερη γυναίκα superhero στην ιστορία των comics και δεν είναι τυχαίο που έχει αποτελέσει σημαντικό φεμινιστικό σύμβολο. Το γεγονός ότι ο ψυχολόγος Marston ήταν ο εμπνευστής και ο σεναριογράφος των ιστοριών της Wonder Woman αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα για την ανάδειξη των απελευθερωτικών στοιχείων της ηρωίδας, η οποία κυνηγήθηκε απ’ τη λογοκρισία που επέβαλλε ο Μακαρθισμός, συντηρητικοποιήθηκε σε κάποιες εκδοχές της, αλλά δεν μπορεί να χάσει τις ρίζες της, οι οποίες ελπίζουμε να μην παραμεριστούν και στην πολυαναμενόμενη ταινία.
Εν κατακλείδι να σημειώσουμε ότι μπορεί κι εμείς να έχουμε ορισμένες διαφωνίες με το κείμενο, αλλά επιλέξαμε να το μεταφράσουμε ολόκληρο για μια συνολικότερη εικόνα της ιστορίας της Wonder Woman.
«Γνωστός ψυχολόγος αποκαλύφθηκε ότι ήταν ο συγγραφέας της best-seller Wonder Woman», έγραφε ο τίτλος. Το καλοκαίρι του 1942, ένα δελτίο τύπου από τα γραφεία της Νέας Υόρκης των All American Comics εμφανίστηκε σε όλες τις εφημερίδες, τα περιοδικά και τους ραδιοφωνικούς σταθμούς σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ταυτότητα του δημιουργού της Wonder Woman είχε «αρχικά κρατηθεί μυστική», είπε, αλλά είχε έρθει ο καιρός για να κάνει μια σοκαριστική ανακοίνωση: «ο συγγραφέας της Wonder Woman είναι ο Dr. William Moulton Marston, διεθνώς διάσημος ψυχολόγος». Η αλήθεια για τη Wonder Woman είχε αποκαλυφθεί επιτέλους.
Ή, τουλάχιστον, έτσι φαινόταν. Στην πραγματικότητα το όνομα του δημιουργού της Wonder Woman ήταν το μικρότερο από τα μυστικά της.
Η Wonder Woman είναι η πιο δημοφιλής υπερηρωίδα στα κόμικ όλων των εποχών. Πέρα από τον Superman και τον Batman, κανένας άλλος χαρακτήρας κόμικ δεν έχει κρατήσει τόσο πολύ. Γενιές κοριτσιών αποθήκευαν τα σάντουιτς τους για το σχολείο σε τάπερ Wonder Woman. Όπως κάθε άλλος υπερήρωας, η Wonder Woman έχει μια μυστική ταυτότητα. Αντίθετα με κάθε άλλο υπερήρωα, έχει επίσης και μια κρυφή ιστορία.
Σε ένα επεισόδιο, ένας επιμελητής εφημερίδας ονόματι Brown, απελπισμένος να ανακαλύψει το παρελθόν της Wonder Woman, αναθέτει σε μια ομάδα ρεπόρτερ να την εντοπίσουν, όμως αυτή εύκολα τους ξεφεύγει. Ο Brown τα χάνει και εισάγεται στο νοσοκομείο. Η Wonder Woman μεταμφιέζεται σε νοσοκόμα και του φέρνει ένα τυλιγμένο χαρτί: «Αυτή η περγαμηνή φαίνεται να είναι η ιστορία αυτού του κοριτσιού που αποκαλείς “Wonder Woman”» του λέει. «Μία περίεργη γυναίκα με μπέρτα την άφησε εδώ σε εμένα». Αμέσως ο Brown πετάγεται από το κρεβάτι και τρέχει πίσω στο γραφείο, όπου ξεσπάει σε κλάματα με την περγαμηνή στο χέρι και φωνάζει: «Σταματήστε τις μηχανές! Έχω την ιστορία της Wonder Woman!». Αλλά η μυστική ιστορία της Wonder Woman δεν είναι γραμμένη στην περγαμηνή. Αντ’ αυτού βρίσκεται θαμμένη σε κουτιά και ντουλάπια και συρτάρια, σε εκατοντάδες έγγραφα, που βρίσκονται σε βιβλιοθήκες, σε αρχεία και συλλογές διεσπαρμένα σε ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες, περιλαμβανομένων και των προσωπικών εγγράφων του δημιουργού Marston – έγγραφα, τα οποία, πριν τα δω, δεν είχαν ειδωθεί ποτέ από κανέναν έξω απ’ την οικογένεια του Marston.
Το πέπλο που έχει σκεπάσει το παρελθόν της Wonder Woman για επτά δεκαετίες κρύβει κάτω από αυτό μια κρίσιμη ιστορία για τα κόμικ, τους υπερ-ήρωες, τη λογοκρισία και το φεμινισμό. Όπως το έθεσε κάποτε ο Marston: «Ειλικρινά, η Wonder Woman είναι μια ψυχολογική προπαγάνδα για το νέο τύπο γυναίκας, που πιστεύω ότι πρέπει να κυριαρχήσει στον κόσμο».
Τα κόμικ είχαν περισσότερο ή λιγότερο εφευρεθεί το 1933 από τον Maxwell Charles Gaines, έναν πρώην διευθυντή δημοτικού σχολείου, που προχώρησε στην ανακάλυψη των All-American Comics. Ο Superman στην αρχή πηδούσε πάνω από ψηλά κτήρια το 1938. Ο Batman ξεκίνησε να παραμονεύει στις σκιές το 1939. Τα παιδιά τους διάβαζαν σε στοίβες. Αλλά τη στιγμή που ο πόλεμος κατέστρεφε την Ευρώπη, τα comics γιόρταζαν τη βία, ακόμα και τη σεξουαλική βία. Το 1940, η Chicago Daily News αποκάλεσε τα κόμικ «εθνική ντροπή». «Δέκα εκατομμύρια αντίγραφα από αυτές τις σειρές τρόμου και σεξ πουλιούνται κάθε μήνα», έγραφε ο συντάκτης της καλλιτεχνικής στήλης της εφημερίδας, καλώντας του γονείς και τους δασκάλους να απαγορεύσουν τα κόμικ, «εκτός εάν θέλουμε μια επόμενη γενιά ακόμα πιο άγρια από τη σημερινή».
Για να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι στις κριτικές, ο Gaines το 1940 προσέλαβε τον Marston σαν σύμβουλο. «Ο δρ. Marston είχε γίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα υπερασπιστής του σωστού τύπου των comics», εξήγησε. Ο Marston κατείχε τρία πτυχία από το Harvard, συμπεριλαμβανομένου ενός διδακτορικού στη ψυχολογία. Ζούσε αυτό που ονόμασε «μια ζωή γεμάτη πειραματισμούς». Ήταν δικηγόρος, επιστήμονας και καθηγητής. Είναι γνωστός ευρύτερα για την εφεύρεση του τεστ ανίχνευσης ψεύδους: Ήταν μανιακός με το ξεσκέπασμα των ψεμάτων των άλλων ανθρώπων. Ήταν συμβουλευτικός ψυχολόγος για τη Universal Pictures. Είχε γράψει σενάρια, ένα μυθιστόρημα και δεκάδες άρθρα σε περιοδικά. Ο Gaines είχε διαβάσει για τον Marston σε ένα άρθρο στο περιοδικό Family Circle. Το καλοκαίρι του 1940 η Olive Richard, μια αρθρογράφος του περιοδικού, επισκέφτηκε τον Marston στο σπίτι του στη Rye της Νέας Υόρκη για να τον ρωτήσει τη γνώμη του, ως ειδικού, για τα κόμικ.
«Κάποια από αυτά είναι γεμάτα από βασανιστήρια, απαγωγές, σαδισμό και άλλα είναι σκληρά επιχείρηση», είπε αυτή.
«Δυστυχώς, αυτό είναι αλήθεια», παραδέχθηκε ο Marston, αλλά «όταν η αγαπημένη ηρωίδα είναι δεμένη στον πάσαλο, οι αναγνώστες των comics είναι σίγουροι ότι θα έρθει η σωτηρία στην κόψη του ξυραφιού. Η ευχή των αναγνωστών είναι να σωθεί το κορίτσι και όχι να τη δουν να υποφέρει».
Ο Marston προσπάθησε να αναδείξει τον αθλητισμό της Wonder Woman όποτε ήταν δυνατό. Στο comic του 1942 παίζει baseball. Σε άλλα επεισόδια παίζει ice hockey και τένις, ενώ ακόμα ανακαλύπτει μια αλυσίδα γυμναστηρίων.
Ο Marston ήταν ένας άνθρωπος από εκατό ζωές και εκατό ψέματα. «Olive Richard» ήταν το καλλιτεχνικό παρατσούκλι της Olive Byrne, και δεν είχε πάει να επισκεφτεί τον Marston – έμενε μαζί του. Ήταν επίσης ανηψιά της Margaret Sanger, μιας από τις πιο σημαντικές φεμινίστριες του 20ου αιώνα. Το 1916 η Sanger και η αδερφή της, Ethel Byrne, η μητέρα τη Olive Byrne, άνοιξαν την πρώτη κλινική ελέγχου γεννήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Συνελήφθηκαν και οι δύο για παράνομη υποβοήθηση αντισύλληψης. Στη φυλακή το 1917 η Ethel Byrne έκανε απεργία πείνας και παραλίγο να πεθάνει.
Η Olive Byrne γνώρισε τον Marston το 1925, όταν ήταν ακόμα τελειόφοιτη στο Tufts – ήταν ο καθηγητής της στην ψυχολογία. Ο Marston ήταν ήδη παντρεμένος με μία δικηγόρο που την έλεγαν Elizabeth Holloway. Όταν ο Marston και η Byrne ερωτεύτηκαν, εκείνος έδωσε στη Holloway μία ευκαιρία: ή η Byrne θα μπορούσε να μείνει μαζί τους ή θα έφευγε μαζί της, Έτσι η Byrne μετακόμισε. Μεταξύ των ετών 1928 και 1933, η καθεμία γέννησε από δύο παιδιά και έμεναν όλοι μαζί σαν οικογένεια. Στους απογραφείς και σε όποιον άλλο ρωτούσε για την Byrne έλεγαν ότι ήταν η χήρα κουνιάδα του Marston. «Οι ανεκτικοί άνθρωποι είναι οι πιο ευτυχισμένοι» είχε γράψει ο Marston σε ένα άρθρο του το 1939, οπότε «γιατί να μην απαλλαγείτε από τις προκαταλήψεις που σας κρατάνε πίσω;». Έκανε μια λίστα με του «6 πιο κοινούς τύπους προκατάληψης». Η εξάλειψη της προκατάληψης νούμερο 6 – Η προκατάληψη εναντίον των μη συνηθισμένων ανθρώπων και των αντικομφορμιστών – σήμαινε σχεδόν τα πάντα για αυτόν. Οι γιοι της Byrne δεν είχαν μάθει ότι ο Marston ήταν ο πατέρας τους, μέχρι το 1963 όταν η Holloway επιτέλους το παραδέχτηκε, και μόνο αφού απέσπασε την υπόσχεση ότι κανένας δεν θα αναφερθεί ποτέ ξανά σε αυτό το θέμα.
Ο Gaines δεν ήξερε τίποτα από όλα αυτά όταν συνάντησε τον Marston το 1940, αφού διαφορετικά πιθανόν δεν θα τον είχε προσλάβει ποτέ. Προσπαθούσε να αποφύγει διαμάχες, όχι να τις προκαλέσει. Ο Marston και η Wonder Woman τελικά ήταν θεμελιώδεις στη διαδικασία του πώς εξελίχθηκε η DC Comics (η DC ήταν τα αρχικά των Detective Comics, του comic στο οποίο είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά ο Batman). To 1940 o Gaines αποφάσισε να απαντήσει στις κριτικές που δεχόταν με τη διαμόρφωση ενός συμβουλευτικού συμβουλίου για τις εκδόσεις και προσλαμβάνοντας τον Marston σε αυτή τη δουλειά. Επιπλέον η DC αποφάσισε να βάλει τη σφραγίδα της στα κόμικ που εμφανίζονταν ο Superman και ο Batman, με ένα λογότυπο, μια βεβαίωση ποιότητας, που έγραφε «A DC Publication». Και από τότε που «το χειρότερο στοιχείο των κόμικ ήταν η καταραμένη η αρρενωπότητά τους», ο Marston είπε ότι ο καλύτερος τρόπος για να αποκρουστούν οι κριτικές ήταν να δημιουργήσουν μια γυναίκα υπερ-ηρωίδα.
«Καλά», είπε ο Gaines, «επέλεξα τον Superman αφού κάθε επιχείρηση στην Αμερική τον απέρριψε. Θα δώσω μια ευκαιρία στη Wonder Woman σου! Αλλά θα πρέπει να γράψεις εσύ ο ίδιος το σενάριο».
Τον Φεβρουάριο του 1941 ο Marston κατέθεσε ένα προσχέδιο του πρώτου του σεναρίου, εξηγώντας το «υπόγειο μήνυμα» της καταγωγής της αμαζόνας Wonder Woman από την αρχαία Ελλάδα, όπου οι άντρες κρατούσαν τις γυναίκες με αλυσίδες, μέχρι που αυτές τις έσπασαν και δραπέτευσαν. «Οι νέες γυναίκες έτσι ελευθερώθηκαν και δυνάμωσαν, ενώ με το να στηρίζουν η μία την άλλη (στο Paradise Island) έχτισαν θεόρατες φυσικές και πνευματικές δυνάμεις. Το κόμικ του, είπε, στόχευε να αποτελέσει το χρονικό «ενός μεγάλου κινήματος που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη, την ανάπτυξη της δύναμης των γυναικών».
Η Wonder Woman έκανε το ντεμπούτο της στα All-Star Comics στα τέλη του 1941 και στο εξώφυλλο ενός νέου comic, του Sensation Comics, στις αρχές του 1942, που σχεδιάστηκε από έναν καλλιτέχνη που τον έλεγαν Harry G. Peter. Φορούσε μια χρυσή τιάρα, έναν κόκκινο κορσέ, μπλέ εσώρουχα και κόκκινες δερμάτινες μπότες μέχρι το γόνατο. Ήταν κολακευτική και πολύ kinky. Θα εγκατέλειπε τον Παράδεισο για να πολεμήσει το φασισμό με φεμινισμό στην Αμερική, το τελευταίο οχηρό της δημοκρατίας και των ίσων δικαιωμάτων για τις γυναίκες!».
Ο Gaines το βρήκε πολύ καλό, υπερπατριωτικό και διασκεδαστικό. Αλλά τον Μάρτιο του 1942, ο «Εθνικός Οργανισμός για την Ευπρεπή Λογοτεχνία» έβαλε το Sensation Comics στη μαύρη λίστα του με τις «εκδόσεις που δεν εγκρίνονται για τους νέους» για ένα λόγο: «Η Wonder Woman δεν είναι επαρκώς ντυμένη¨.
Τότε ο Gaines αποφάσισε ότι χρειαζόταν άλλον έναν ειδικό. Απευθύνθηκε στη Lauretta Bender, που ήταν καθηγήτρια ψυχιατρικής στην Ιατρική σχολή της Νέας Υόρκης και ψυχίατρος στο νοσοκομείο Bellevue, όπου ήταν υπεύθυνη στην παιδική πτέρυγα, ως ειδική στην επιθετικότητα. Ενδιαφερόταν καιρό για τα κόμικ, αλλά το ενδιαφέρον της είχε μεγαλώσει το 1940, αφού ο σύζυγός της, ο Paul Schilder, είχε σκοτωθεί από ένα αυτοκίνητο όταν γύρναγε με τα πόδια σπίτι από επίσκεψη στη Bender και η 8χρονη κόρη τους βρέθηκε στο νοσοκομείο. Η Bender, η οποία έμεινε με τρία παιδιά μικρότερα από 3 χρονών, γρήγορα ενδιαφέρθηκε να μελετήσει πώς τα παιδιά διαχειρίζονται κάποιο τραύμα. Το 1940 διηύθυνε μια έρευνα με τον Reginald Lourie, έναν φοιτητή ιατρικής που βρισκόταν υπό την επίβλεψή της, όπου ερεύνησαν τα αποτελέσματα των comics στα προβλήματα συμπεριφοράς τεσσάρων παιδιών που εισήχθησαν στο νοσοκομείο Bellevue. Η Tessie, 12 χρονών, ήταν μάρτυρας στην αυτοκτονία του πατέρα της, ενός καταδικασμένο δολοφόνου. Επέμενε να αποκαλεί τον εαυτό του Shiera, από ένα κορίτσι στα comics που πάντα σωζόταν την τελευταία στιγμή από τον Flash. Ο Kenneth, 11 χρονών, είχε βιαστεί. Ήταν πανικόβλητος, εκτός εάν έπαιρνε φάρμακα ή «φορούσε την μπέρτα του Superman». Ένιωθε ασφαλής μέσα σε αυτή. Θα μπορούσε να πετάξει μακριά, αν το ήθελε, και «ένιωθε ότι η μπέρτα τον προστάτευε από κάποια επίθεση». H Bender και o Lourie συμπέραναν ότι τα κόμικ ήταν «η λαϊκή τέχνη αυτής της εποχής» και δούλεψαν πολιτισμικά με τον ίδιο τρόπο που έκαναν οι μύθοι και τα παραμύθια.
Αυτό με δυσκολία έλυσε τη διαμάχη. Το Φεβρουάριο του 1943, η Josette Frank, μια ειδικός στην παιδική λογοτεχνία, η διευθύντρια της Child Study Association και μέλος του συμβουλευτικού συμβουλίου του Gaines, έστειλε στον Gaines ένα γράμμα, λέγοντάς του ότι ενώ δεν ήταν ποτέ φαν της Wonder Woman, τώρα ένιωθε την ανάγκη ότι έπρεπε να βγει να μιλήσει για τα «σαδιστικά μέρη που δείχνουν γυναίκες δεμένες, βασανισμένες κλπ.». Είχε δίκιο. Επεισόδιο το επεισόδιο η Wonder Woman είναι αλυσοδεμένη, χαραγμένη, παγιδευμένη με λάσσο, δεμένη με σκοινιά, περιορισμένη και δεμένη με χειροπέδες. «Μέγα ζωνάρι της θεάς Αφροδίτης», κλαίει σε ένα σημείο, «Κουράστηκα πια να είμαι δεμένη».
Η ιστορία πίσω απ’ τη συγγραφή και την επιμέλεια της Wonder Woman μπορεί να διαχωριστεί σε κομμάτια που ενώνονται για τις έρευνες της Bender στο πανεπιστήμιο του Brooklyn, τις έρευνες της Frank, για το πανεπιστήμιο της Minnesota και για την αλληλογραφία της επιμέλειας του Marston, μαζί με ένα πακέτο από αυθεντικά σενάρια, που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη Dibner στις βιβλιοθήκες του ινστιτούτου Smithsonian. Στα αυθεντικά του σενάρια ο Marston περιέγραψε σαδομαζοχιστικές σκηνές με προσοχή και απόλυτη ακρίβεια. Για μια ιστορία για τον Άρη, το Θεό του πολέμου, ο Marston έδωσε στον Peter λεπτομερείς οδηγίες για τον πίνακα στον οποίο η Wonder Woman θα κρατηθεί αιχμάλωτη:
«Πλησίασε, ολόκληρη εικόνα της WW. Κάνε ένα προσεκτικό δέσιμο εκεί. Οι άντρες του Άρη είναι ειδικοί! Βάλε ένα μεταλλικό κολάρο στη WW με μια αλυσίδα να βγαίνει έξω απ’ τον πίνακα, σαν να φαίνεται ότι είναι δεμένη σε μια γραμμή με αιχμαλώτους. Βάλε τα χέρια της να είναι ενωμένα στο στήθος της με διπλά βραχιόλια στους καρπούς της, τα βραχιόλια της Αμαζόνας και ένα άλλο σετ. Ανάμεσα σε αυτά βρίσκεται μια μικρή αλυσίδα, περίπου στο μέγεθος χειροπεδών (αυτό είναι που την εμποδίζει να σφίξει μαζί τα χέρια της). Μετά βάλε μια άλλη πιο βαριά και μεγαλύτερη αλυσίδα ανάμεσα στα δεσμά των καρπών, η οποία θα φτάνει μέχρι τα πόδια της. Στους αστραγάλους της δείξε ένα ζευγάρι ώμους και χέρια να έρχονται από έξω από τον πίνακα και να σφίγγουν τους αστραγάλους της. Όλος αυτός ο πίνακας θα χάσει το νόημά του και θα προδώσει την ιστορία εκτός εάν οι αλυσίδες είναι ζωγραφισμένες ακριβώς όπως περιγράφονται εδώ πέρα.»
Αργότερα στην ιστορία η Wonder Woman είναι κλεισμένη σε ένα κελί. Τεντωμένη για να κρυφακούσει μια συνομιλία από το δίπλα δωμάτιο, μέσω της ενίσχυσης της «μεταβίβασης των οστών», φέρνει την αλυσίδα στα δόντια της: «Κάνε κοντινό στους ώμους της Wonder Woman. Κρατάει την αλυσίδα του λαιμού της ανάμεσα στα δόντια της. Η αλυσίδα είναι τεντωμένη μεταξύ των δοντιών της και του τοίχου, όπου είναι κλειδωμένη σε ένα ατσάλινο κρίκο».
«Φυσικά δεν θα μπορούσα να περιμένω η κυρία Roubivek να τα καταλάβει όλα αυτά», έγραψε ο Marston στον Gaines. «Έτσι κι αλλιώς, αφιέρωσα όλη τη ζωή μου να δουλεύω στην ψυχολογία. Η κυρία R. βρέθηκε στα comics μόνο για 6 μήνες ή κάτι τέτοιο, έτσι δεν είναι; Και ποτέ στην ψυχολογία». Αλλά «το μυστικό της γυναικείας γοητείας», είπε στον Gaines, είναι ότι «οι γυναίκες ευχαριστιούνται την υποταγή, να είναι δεμένες».
Μετάφραση από: smithsonianmag.com
