Γιατί μας γοητεύουν τόσο οι kaiju ταινίες
Με σχεδόν 70 χρόνια παρουσία στο στερέωμα, η τερατόμορφη φιγούρα του Godzilla συντροφεύει πλέον τη μαζική κουλτούρα με έναν διττό τρόπο. Έτσι, από τη μία, έχουμε την kaiju καταστροφολαγνεία, η οποία ήταν μια αντίδραση στον εφιάλτη του πυρηνικού ολέθρου και την καταστροφή του περιβάλλοντος. Mια δηλαδή εσωτερικευμένη αντίδραση πολλών δημιουργών, ειδικά τη δεκαετία του 1950 και δη στην Ασία, η οποία είχε πληγεί περισσότερο από όλους, μέχρι τότε, από τον τρόμο της διάσπασης του ατόμου. Αποτέλεσε δηλαδή έναν τρόπο αισθητικοποίησης και, ίσως μαζοχιστικής, απόλαυσης και εμπορικής αξιοποίησης ενός φαινομένου που ενδεχομένως θα έφερνε το τέλος όλης της ανθρωπότητας. Με τον ίδιο τρόπο λειτούργησαν τη δεκαετία του 1980 αλλά και του 2010 οι dystopia movies, ακόμα και αν στα 10s μπολιάστηκαν και μια εφηβική χροιά.
Η δεύτερη είναι μάλλον πιο απλή, αλλά ταυτόχρονα πιο πηγαία και πιο βαθιά. Αφορά τη γοητεία που ασκούν σε μια μεγάλη μερίδα του κοινού οι ίδιες οι φιγούρες των τεράτων, ως κάτι υπερανθρώπινο, τρανχιουμανιστικό και, τελικά, μεγαλύτερο από τον μέσο άνθρωπο, τις περισσότερες φορές κυριολεκτικά. Βέβαια, στην ευρωπαϊκή παράδοση, το τέρας άπτεται αμιγώς στη horror αισθητική, ακόμα και σε περιπτώσεις όπως ο Frankestein της Mary Shelley, όπου γίνεται πρόδηλο ότι το τέρας είναι τελικά το θύμα μιας υπεροψίας και αμετροέπειας που τελικά έρχεται να τιμωρήσει τον θύτη.
Αντιθέτως τη δεκαετία του 1950, ειδικά στην Ασία και δη στην Ιαπωνία, όπου η δυτική ατομικότητα δίνει τη θέση της σε μια ευρύτερη, πιο συλλογική ματιά, η οπτική φεύγει από το horror και πιάνει πια το πιο μαζικό ακροατήριο του action. Ταυτόχρονα με αυτό, και ακριβώς λόγω της πιο συλλογικής ματιάς, η κάμερα του σκηνοθέτη και το ενδιαφέρον του θεατή μετατοπίζεται στο ίδιο το τέρας, το οποίο αντιμετωπίζει την ανθρωπότητα αδιάκριτα. Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι πρωταγωνιστές στις ταινίες Godzilla, όμως αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής είναι πάντα το ίδιο το τέρας και πολλές φορές αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι είναι τελικά χειρότεροι από την τεράστια σαύρα που ποδοπατά τα κτίρια τους ή παίζει βρωμόξυλο με άλλα, εξίσου εντυπωσιακά τέρατα.
Σε αυτό το κομμάτι βέβαια αξίζει να αναφερθεί ότι η θεωρητική προσέγγιση των ταινιών Godzilla, οι οποίες στην πλειοψηφία τους, ειδικά των περασμένων δεκαετιών, είναι γυρισμένες με πλαστικά κοστούμια, μινιατούρες και γεμάτες cheesy στιγμές (κορυφαία ίσως ανάμεσά τους ο γιος του Godzilla) φαντάζει κάπως παράταιρη. Αλλά εάν δεν το κάναμε αυτό σε τέτοιου είδους ταινίες, τι σάιτ θα ήμασταν;
Στα 70 χρόνια παρουσίας του, επιτέλους το lizard boy της καρδιάς μας έχει το Όσκαρ του με το Godzilla Minus One του Takashi Yamazaki (Kiseijuu, Εinen) και, με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας σε πανάκριβη πλατφόρμα με κόκκινο logo, μπορούμε να δούμε τις 10 καλύτερες ταινίες Godzilla (από τις 38 συνολικά) για μια γερή δόση lizard mayhem!
10 - Destroy All Monsters (1968)
Το Destroy All Monsters του ΟG Ishirō Honda (σκηνοθέτη της πρώτης ταινίας Godzilla το 1954) έχει μια πολύ βασική αρετή: Έφερε στο κινηματογραφικό πανί πρώτη (και καλύτερα από πάρα πολλές άλλες) την αίσθηση του παιδικού παιχνιδιού, όπου απλά κοπανάς φιγούρες μεταξύ τους σε μια επική μάχη. Παρά τον ανά σημεία αργό και λίγο κουραστικό της ρυθμό, οι μάχες όλων των μέχρι τότε τεράτων της μυθολογίας του Godzilla είναι εξαιρετικές!
9 - Godzilla vs. Hedorah (1971)
Ίσως η πιο παράξενη, artsy και σουρεαλιστική ταινία Godzilla, με ένα περιβαλοντολογικό μήνυμα τόσο έκδηλο που καταντά γραφικό, το Godzilla vs. Hedorah του Yoshimitsu Banno αποτελεί μια ιδιαιτερότητα. Αντίπαλός του αγαπημένου τέρατος εδώ είναι μια μείξη λαβκραφτιανού τρόμου και… ναρκωτικών. Πιο συγκεκριμένα, ο Hedorah είναι ένα εξωγήινο tadpole, που μεταλλάσσεται εξαιτίας της υδάτινης ρύπανσης. Οι μάχες τους διανθίζονται με περίεργες ψυχεδελικές πινελιές, όπως… κινούμενα σχέδια και σουρεαλιστικές, οριακά και παραισθησιογόνες σκηνές, που κάνουν ολόκληρη την ταινία πραγματικά trippy. Όλο αυτό βέβαια δίνει μια μοναδική εμπειρία kaiju ξύλου που όμοιά της δεν έχει υπάρξει ξανά.
8 - Ghidorah, The Three-Headed Monster (1964)
Γενικότερα λατρεύουμε τον Ghidorah, τον τρικέφαλο ποζεροχρυσό δράκο που αποτελεί τον μεγαλύτερο αντίπαλο του Godzilla. Αποτελεί ένα πλάσμα τόσο επικό και καταστροφικό, που μπροστά του ο Godzilla μοιάζει ως de facto ήρωας. Η δύναμή του γενικότερα εξαρτώταν από τις ανάγκες της πλοκής, όμως η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν ήταν τόσο απειλητικός όσο στην πρώτη του εμφάνιση, το Ghidorah, The Three-Headed Monster του Ishirō Honda. Αυτή η ταινία επίσης αποτέλεσε και το κομβικό σημείο της μετάβασης του Godzilla από καταστροφική δύναμη της φύσης σε προστάτη της ανθρωπότητας.
Η ίδια η ταινία τώρα είναι ένα απολαυστικό μείγμα κατασκοπείας/φαντασίας/διαστημικής όπερας που φέρνει τον Godzilla μαζί με τον Mothra και τον Rodan για το πρώτο ανάλογο team-up. Οι μάχες είναι επικές, ο τόνος είναι τόσο σοβαρός όσο πρέπει ώστε να μην εμποδίζει την πηγαία διασκέδαση!
7 - The Return of Godzilla (1984)
Τη δεκαετία του 1980 ο Godzilla χρειαζόταν μια επανεφεύρεση, έναν λόγο που μπορεί να αρθρώσει μέσα σε έναν πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον που ήταν ταυτόχρονα πολύ διαφορετικό αλλά και πολύ οικείο με εκείνο του 1954. Το 1984 ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν στο αποκορύφωμά του, οι κοινωνικές εντάσεις στα ύψη. Επομένως ο Godzilla βρήκε την τέλεια αφορμή να επιστρέψει στις ρίζες του. Το The Return of Godzilla του Koji Hashimoto αποτελεί ουσιαστικά ένα πιο σκοτεινό, πιο «ενήλικο» retelling της κλασικής ταινίας του 1954, επικαιροποιημένο για τις τότε συνθήκες. Ο πυρηνικός όλεθρος επανέρχεται στο προσκήνιο, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για το ποίος ευθύνεται. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι όταν κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ η ταινία, οι Αμερικάνοι την ξαναμόνταραν, προκειμένου να παρουσιάσουν τους Σοβιετικούς ως τους υπεύθυνους της καταστροφής…
6 - Godzilla Against Mechagodzilla (2002)
Όπως προαναφέραμε, οι περισσότεροι ανθρώπινοι χαρακτήρες των ταινιών Godzilla είναι, στην καλύτερη αδιάφοροι, στη χειρότερη ενοχλητικό χάσιμο χρόνου που μας εμποδίζει από το να δούμε τον πρωταγωνιστή. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όλοι οι χαρακτήρες όλων των αμερικανικών διασκευών. Η βασικότερη εξαίρεση και στις δύο κατηγορίες είναι η Yumiko Shaku ως Akane Yashiro, μια υπολοχαγός που καταλήγει να είναι το μόνο επιζών μέλος της ομάδας της όταν δεν μπορεί να σκοτώσει τον Godzilla. Καταλήγει υποβιβασμένη και συντετριμμένη και για να εξιλεωθεί επιλέγεται ως πιλότος του Kiryu, της εκδοχής του Mechagodzilla της ταινίας.
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα mecha anime στον κόσμο του Godzilla, το οποίο λειτουργεί φανταστικά επειδή φέρνει την Akane πιο κοντά στη δράση από ό,τι συνήθως καταφέρνουν οι άλλοι ανθρώπινοι πρωταγωνιστές σε αυτές τις ταινίες. Βοηθάει το γεγονός ότι πρόκειται για τον καλύτερο Mechagodzilla που έχει εμφανιστεί ποτέ στην οθόνη και η μαγνητική παρουσία της Shaku ως πιλότος του κάνει την ταινία του Masaaki Tezuka μια ανέλπιστή νίκη!
5 - Godzilla vs. Destroyah (1995)
Η ταινία του Takao Ōkawara αποτέλεσε το Avengers: Εndgame της εποχής και του χαρακτήρα της. Για να το πετύχει αυτό, παίρνει όλα τα στοιχεία της μέχρι εκείνης της στιγμής πορείας του χαρακτήρα (κυρίως βέβαια της περιόδου Heisei, δηλαδή από το 1984 έως το 1995) και συνδέεται με το πρωτότυπο πιο ισχυρά από σχεδόν οποιαδήποτε άλλη ταινία του franchise, ακόμα και με εμφανίσεις των ηθοποιών της κλασικής ταινίας του 1954. Τόσο οι μάχες της ταινίας, ενάντια σε ένα τέρας-επιτομή των 90s όπως ο Destroyah αλλά και το νέο design του Godzilla, σε συνδυασμό με την επική μουσική του Akira Ifukube, κάνουν την ταινία πραγματικά απολαυστική. Παράλληλα όμως, η πραγματική αξία της ταινίας βρίσκεται στο συναισθηματικό αντίο όλων αυτών των χαρακτήρων με το κοινό, καθώς αυτοί έκαναν χώρο για την αμερικάνικη εκδοχή. Η ιστορία βέβαια τους διέψευσε.
4 - Godzilla Minus One (2023)
Ίσως η πιο ανθρώπινη ταινία του franchise και η πιο συγκινητική, το πιο πρόσφατο entry του Godzilla πηγαίνει ακόμα πιο παλιά από την αρχική ταινία του 1954, στο 1945 και φέρνει έναν εξαγριωμένο και πανίσχυρο πλάσμα ενάντια σε μια κοινωνία που έχει ήδη καταρρεύσει και υποστεί 2 από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου που έχουν καταγραφεί ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Η ταινία δεν προσπαθεί να δικαιολογήσει τις πράξεις της Ιαπωνίας στον Β’ Παγκόσμιο, αντίθετα εστιάζει στην απόπειρα μιας κοινωνίας να ξεπεράσει ένα συλλογικό τραύμα όταν οι συνθήκες είναι εναντίον της. Μάλιστα οι ανθρώπινοι χαρακτήρες της ταινίας, μεταξύ των οποίων και ένας πιλότος καμικάζι (ο Kōichi Shikishima του Ryunosuke Kamiki) αποτελούν μια βαθιά συγκινητική νότα και τους καλύτερους ανθρώπινους χαρακτήρες της σειράς από το 2002. Δίκαιες οι επευφημίες και τα Όσκαρ και όλα!
3 - Godzilla, Mothra and King Ghidorah: Giant Monsters All-Out Attack (2001)
Ωμή, ανόθευτη, καθάρια kaiju βία. O Godzilla, με κόκκινα, δαιμονικά μάτια και κυριευμένος από τα πνεύματα των θυμάτων των Ιαπώνων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι ο πιο ωμός εαυτός του και η καταστροφή που εξαπολύει απόλυτη. Το έντονο αντιπολεμικό μήνυμα και οι αβάστακτες τύψεις με τις οποίες εμφυσά ο Shūsuke Kaneko την ταινία του είναι εξίσου βαριές ή και βαρύτερες από τα βήματα ενός τέρατος που οι ίδιοι οι Ιάπωνες προκάλεσαν. Η ταινία μάλιστα αντιστρέφει την άλλοτε παραδοσιακή φόρμουλα, βάζοντας 2 διάσημους αντιπάλους του Godzilla, τον Mothra και τον Ghidorah, ως προστάτες της χώρας.
2 – Shin Godzilla (2016)
Μια πιο εγκεφαλική, πολύ (πιο) έντονα πολιτική από άλλες, το Shin Godzilla έχει ως συνδημιουργό του τον Hideaki Anno, τον άνθρωπο που εξαπέλυσε το Neon Genesis Evangelion στις καρδιές μας, οπότε καταλαβαίνετε. Έτερος σκηνοθέτης αποτελεί ο Shinji Higuchi και μαζί καταθέτουν ένα καταιγιστικό «κατηγορώ» σε μια απρόσωπη και κοινωνικά απαθής κυβέρνηση, που πνίγει με τόνους γραφειοκρατίας και διαφθοράς τις ζωές των ανθρώπων. Παράλληλα, ο ίδιος ο Godzilla είναι εδώ ο πιο φυσικός εαυτός του, μια καταστροφή με σάρκα και οστά απέναντι στον οποίο όλοι είμαστε ίσοι και ανίσχυροι. Εμπνευσμένοι από την τραγωδία του 2011, όταν και ένα τσουνάμι χτύπησε τις ακτές της χώρας και η κυβέρνηση αδυνατούσε να παρέχει την οποιαδήποτε βοήθεια, το σκηνοθετικό δίδυμο χρησιμοποιεί τις δικές του εμπειρίες για να δώσει μια poetic cinema στιγμή.
1 – Godzilla (1954)
Ηλίου φαεινότερο, η original, ασπρόμαυτη ταινία του Ishirō Honda, παραμένει η πιο καθοριστική, ωμή και πολιτικά επίκαιρη ταινία. Μια βαθιά θλιβερή ταινία για τις συνέπειες του πυρηνικού πολέμου και για το τραύμα που ήταν ακόμα νωπό στη συνείδηση των Ιαπώνων την εποχή της κυκλοφορίας του. Καμία από τις επιδρομές του Godzilla δεν είναι συναρπαστική όπως στις επόμενες ταινίες- είναι τρομακτικές και ανατρεπτικές, με έμφαση στις ανθρώπινες απώλειες των πράξεών του. Ακόμα και ο βασιλιάς των τεράτων είναι ένα πιο τραγικό τέρας από ό,τι συνήθως, ένα ζώο που είναι εξίσου θύμα του πυρηνικού πολέμου με τον πληθυσμό που προσπαθεί να τον σταματήσει.
