Μία από τις μεγάλες εκπλήξεις του 2017 ήταν το Ηubris (εκδόσεις Webcomics) της Ευγενίας Κουμάκη. Αποτέλεσε μια φρέσκια σχεδιαστικά και κυρίως θεματικά ματιά σε θέματα που, αν και έχουμε δει συχνά σε κόμικ επιστημονικής φαντασίας, δεν συνηθίζουμε να τα σκεφτόμαστε κάτω από διαφορετικούς όρους.
Έχοντας όλα τα υλικά να μετατραπεί σε ένα πρώτης τάξης επεισόδιο του Black Mirror, και μάλιστα από τα πιο βαριά και απαισιόδοξα, το κόμικ θέτει στο προσκήνιο του ερωτήματα για την ψυχή και την σημασία της, αλλά με βαθιά υλιστικούς όρους. Και από μια τέτοια ματεριαλιστική προσέγγιση, δε θα μπορούσε να λείπει και το ζήτημα του καπιταλισμού, και μάλιστα, του πιο σκληρού του προσώπου, το οποίο έχουμε ήδη αρχίσει να συνηθίζουμε.
Η Κουμάκη εκθέτει τα θέματα της στο παρασκήνιο. Τα αφήνει να λειτουργούν πίσω από τις πράξεις των ηρώων, σαν σκιώδεις οργανοπαίκτες που δίνουν ρυθμό στο δράμα των καρέ. Οι χαρακτήρες της (η τραγική μητέρα/σύζυγος Σάνι, ο πατέρας/αστυνομικός Τζέις, η ιδεαλίστρια επιστήμων Ολίβια) βιώνουν τα αποτελέσματα πράξεων για τις οποίες δεν έχουν έλεγχο ή ευθύνη. Ωστόσο αυτή την μοίρα δεν την δέχονται αδιαμαρτύρητα: παλεύουν, αγωνίζονται και ορθώνουν το ανάστημα τους, κάνοντας το τελικό αποτέλεσμα να μοιάζει με γροθιά στο στομάχι. Και είναι αδιέξοδο όχι γιατί το τέλος είναι προδιεγραμμένο. Η δημιουργός αποφεύγει με μεγάλη επιμέλεια τα κλισέ και τον ντεντερμινισμό παρόμοιων ιστοριών.
Αντίθετα, το πολύ σκοτεινό φινάλε δίνεται μέσα από την αδυναμία των ηρώων να καταλάβουν τον πραγματικό, άυλο, αντίπαλο τους, που απλά προσωποιείται στο Στάινερ. Ουσιαστικός αντίπαλος τίθεται ένα είδος ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού, που, ελλείψει άλλων πεδίων κερδοφορίας, εισβάλει κυριολεκτικά σε πράγματα που μέχρι σήμερα δεν είχε πρόσβαση: στη φύση, στο θάνατο, στις ψυχές μας. Ακόμα και τα -αγέννητα σώματα- των εμβρύων δεν ξεφεύγουν. To πραγματικά τρομακτικό στο Ηubri είναι ότι το μέλλον που οραματίζεται (έστω και στους εφιάλτες του) είναι σχεδόν (ή ήδη) εδώ, και, ακόμα χειρότερα, δεν φαίνεται να υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί.
Ταυτόχρονα, η ιστορία, ενώ είναι πολύ κοντά με θέματα που ταλανίζουν τα τελευταία χρόνια την μαζική κουλτούρα και ειδικά την 9η Τέχνη, αποφεύγει όλες τις συνηθισμένες ελλείψεις ή αντιφάσεις με τις οποίες αυτή τα διαχειρίζεται. Για παράδειγμα, ενώ θα ήταν πολύ εύκολο να μεταχειριστεί το σχήμα του καρτεσιανού θεάτρου όταν κάνει λόγο για μεταμψύχωση (όπως έκανε και το Black Mirror) η Κουμάκη μεταχειρίστηκε τον όρο ψυχή με όρους φυσικής και ύλης, ένα καθαρά μετρήσιμο και παρατηρήσιμο φαινόμενο από την θετική επιστήμη. Αυτη η παρέμβαση, και κυρίως η κατάρρευση της πνευματικότητας που είναι συνυφασμένη με την γενική μυθολογία της ψυχής προκαλεί μια γενική ταραχή, τόσο στην ιστορία όσο και στον αναγνώστη, έστω και ασυναίσθητα. Αυτό δεν είναι άσχετο με τον ακραίο (ή ύστερο) καπιταλισμό που αναφέρεται παραπάνω. Αντίθετα, είναι δύο φαινόμενα που ανατροφοδοτούνται: όσο οι μεγάλες αφηγήσεις (της θρησκείας, της εργασίας, της κοινωνίας) καταρρέουν, τόσο περισσότερο ανάγκη έχουν οι άνθρωποι κάτι σταθερό, έστω και αν αυτό είναι ο τρόμος ο ίδιος.
Το σχέδιο του Hubris κινείται σε μια παρόμοια λογική με αυτή του σεναρίου. Τα καρέ της είναι επικεντρωμένα στα πρόσωπα, σαν κοντινές λήψεις, εστιάζοντας στην προσωπική και ανθρώπινη πλευρά των καταστάσεων που βιώνουν. Οι εξωτερικοί χώροι βέβαια δεν απουσιάζουν. Χρησιμοποιούνται κυρίως για να τονίσουν αντιθέσεις ή περάσματα σε άλλες καταστάσεις, είτε τοποθεσίες είτε… σώματα. Την ίδια στιγμή, τα στρωτά και γήινα χρώματα κρατούν την προσοχή του κοινού στην ιστορία, η οποία αποκτά έναν πολύ καθημερινό και προσγειωμένο τόνο (άρα και πιο δραματικό).
Βέβαια, το κόμικ δεν είναι χωρίς τις ελλείψεις του. Πολλές φορές ο ρυθμός χάνεται και οι καταστάσεις μοιάζουν να επιταχύνουν ή να επιβραδύνουν χωρίς έλεγχο. Συγχρόνως, κάποια καρέ φαίνεται σαν να ήθελαν λίγη περισσότερο επεξεργασία. Σε κάθε περίπτωση όμως αυτό δεν μειώνει την αξία της δημιουργίας αυτής.
Επιλογικά, το Hubris είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται η επιστημονική φαντασία στις μέρες μας. Μια πολύ προσγειωμένη εικόνα του μέλλοντος, με τα υλικά του σήμερα.
