Τα κόμικ και οι ταινίες των X-Men έχουν εντρυφήσει στο θέμα της δυστοπίας. Ξεκινώντας από το Days of Future Past, το κόμικ του 1981, οι αγαπημένοι μας μεταλλαγμένοι έχουν βρεθεί επανειλημμένα αντιμέτωποι με διαφορετικές εκδοχές ενός δυστοπικού, κατεστραμμένου κόσμου. Τα saga Age of Apocalypse και House of M έχουν αποτελέσει τις βαθύτερες, πιο λεπτομερείς ιστορίες σε αυτό το μοτίβο και μας έδωσαν κάποιες από τις καλύτερες στιγμές των X-Men στη μακρά ιστορία τους. Τα θέματα του ρατσισμού και της περιθωριοποίησης, σταθερά παρόντα στα κόμικ τους, έχουν πιάσει το αποκορύφωμα τους μέσα σε αυτές τις ιστορίες, ακόμα και με τη μορφή ενός «αντεστραμμένου» ρατσισμού όπως στο House of M. Πρόκειται για σκοτεινές, απαισιόδοξες αφηγήσεις που ακόμα και αν ανατρέπονται (συνήθως χάρη στο ταξίδι στο χρόνο), αφήνουν την αίσθηση ότι το χειρότερο δεν απέχει και τόσο πολύ και οι καλύτερες προσπάθειες των υπερ-ηρώων δεν αρκούν για να το αποτρέψουν. Το Old Man Logan εντάσσεται σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, παρόλα αυτά κάνει όλες τις προηγούμενες δυστοπίες να μοιάζουνε με παιδικά, λογοκριμένα παραμύθια.
Σε ένα παράλληλο σύμπαν, στη Γη υπ αριθμό 807128 (θυμίζουμε ότι το «κεντρικό» σύμπαν της Marvel είναι η Γη 616), οι κακοί ενώνονται για μία επίθεση που θα τους οδηγήσει στην ολοκληρωτική νίκη. Ενώ οι ήρωες σφάζονται ο ένας μετά τον άλλο, ο Wolverine αποκτά κεντρικό ρόλο σε όλο αυτό: υπνωτισμένος οδηγείται σε μια αποτρόπαια πράξη η οποία σκοτώνει τον ήρωα μέσα του μια για πάντα. Μετά την επικράτηση των συνασπισμένων villains, ο Logan θα αποποιηθεί της περσόνας του Wolverine, θα εγκαταλείψει τη ζωή του υπέρ-ήρωα, φορτωμένος με ενοχές για όσα έκανε, και θα επιδιώξει να ζήσει μια φιλήσυχη ζωή, παντρεμένος με παιδιά, σε έναν κόσμο που οι κακοί κυριαρχούν και μοιράζουν μεταξύ τους τις ΗΠΑ, υπό την ηγεσία του Red Skull. O Logan, γερασμένος πλέον, ζει ως αγρότης σε ένα κομμάτι γης που ελέγχεται από τη συμμορία του Hulk και των ρατσιστών απογόνων του,, αποτελέσματα αιμομιξίας με την She-Hulk, που έχουν επιβάλλει την τρομοκρατία και ζουν εις βάρος των πολιτών. Μέσα σε μία απέραντη έρημο, γεμάτη θάνατο, καταστροφή και… δεινόσαυρους, όταν ο κόσμος τον έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ, ο Logan αποσύρεται. Όμως όλα θα ανατραπούν όταν ο Hawkeye, ένας από τους ελάχιστους Avengers που επιβίωσαν, έρχεται για να του ζητήσει μία φαινομενικά αθώα χάρη.
Το Old Man Logan είναι το μικρό (λόγω έκτασης) αριστούργημα των Mark Millar και Steve McNiven. Είναι ένα από τα τελευταία σενάρια που έγραψε ο Millar για τη Marvel, τουλάχιστον στο υπερηρωικό κομμάτι και αποτελεί απόδειξη του τεράστιου ταλέντου και της φαντασίας του. Μέσα σε 8 μόλις τεύχη, αξιοποιώντας το ταξίδι των Logan – Hawkeye από τη μία άκρη των ΗΠΑ στην άλλη, παρουσιάζει ένα δυστοπικό κόσμο με μεγάλη μαεστρία. Δίνοντας μας επιλεγμένες πληροφορίες για τη νίκη των villains και την τύχη των υπέρ-ηρώων, μέσα σε λίγες σελίδες σε κατακλύζει με το αίσθημα απόγνωσης. Ορισμένα καρέ, χάρη στο εντυπωσιακό σχέδιο του McNiven, εντυπώνονται στη μνήμη του αναγνώστη, όπως η εικόνα των χιλιάδων απελπισμένων που προσεύχονται γύρω από το σφυρί του, νεκρού πλέον, Thor, ελπίζοντας σε ένα θαύμα που δεν θα έρθει, ενώ μας δείχνει και την τραγική ιστορία πίσω από νέα τοπωνύμια, όπως το Pym Falls, του οποίου το όνομα είναι υπερβολικά κυριολεκτικό. Από αυτή την άποψη, το Old Man Logan, αν και στερείτε έκτασης και βάθους άλλων παρόμοιων σεναρίων, ξεχωρίζει ανάμεσα τους για την ένταση του και την ικανότητα να καταστρέφει κάθε ψήγμα ελπίδας που μπορεί να εμφανιστεί. Η ικανότητα του Logan να αναγεννιέται διαρκώς και ο πανίσχυρος σκελετός του από αδαμάντιο δεν μπορούν να τον προστατεύσουν από τη σκληρότητα ενός κόσμου που ξεπερνά ακόμα και αυτόν, ίσως τον πιο σκληραγωγημένο και «ταλαιπωρημένο» ήρωα της Marvel.
Δεν είναι μόνο το σκηνικό της απόλυτης καταστροφής που βαραίνει το comic και τον αναγνώστη. Οι άνθρωποι που κατοικούν αυτή την άγονη έρημο έχουν μετατραπεί και αυτοί σε κυνηγούς των πιο αδύνατων από αυτούς, σε ένα ατέρμονο παιχνίδι επικράτησης χωρίς αντίπαλο. Χωρίς τους ήρωες να τους αντιτίθενται και να αναγεννούν κάποια αίσθηση κοινότητας, ο άκρατος ατομικισμός των villains αφήνεται ελεύθερος. Σπάζοντας ακόμα και αυτή την χαλαρή συμμαχία που τους έδενε, χαρακτήρες όπως ο Kingpin βυθίζονται σε έναν αυτοκαταστροφικό ηδονισμό, ο οποίος φαντάζει ως ο απόλυτος κοινωνικός στόχος για τον οποίο αξίζει να προδώσει ο οποιοσδήποτε τον οποιοδήποτε. Ακόμα και τα ψήγματα ελπίδα εμπορευματοποιούνται. Οι άνθρωποι αγοράζουν memorabilia των ηρώων, όχι με την αγάπη των σημερινών nerd αλλά σαν θρησκευτικά αντικείμενα, σαν φυλακτά που δεν παρέχουν καμία προστασία. Και οι villains το επιτρέπουν, γιατί η ελπίδα πάντα πουλάει και είναι οι δικές τους τσέπες που πλουτίζουν. Χωρίς δομές να τον συγκρατήσει, χωρίς την αίσθηση κοινωνίας , ο μόνος στόχος φαντάζει η καρέκλα του αφεντικού. Τουλάχιστον μέχρι να κάνεις το λάθος να γεράσεις.
Από την άλλη, υπερβατικές/συμβολικές φιγούρες, όπως ο Red Skull συνεχίζουν την απόλυτη φασιστική/ καπιταλιστική επιδίωξη: τον έλεγχο για χάρη του ελέγχου. Μέσα σε μια αυτοαναφορική κατηφόρα χωρίς τέλος, ο άλλοτε αντίπαλος του Captain America, συνεχίζει να μάχεται με μόνο αντίπαλο την μνήμη και το δέρμα του εχθρού του, σε μια αποτρόπαια σκηνή που γεννά πολλούς προβληματισμούς για την εικόνα του κράτους έκτακτης ανάγκης, ειδικά όταν αυτή η ανάγκη γίνεται όχι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας, ενδεικτικό μιας κοινωνίας βυθισμένη στον ολοκληρωτισμό και εθισμένη στην αστυνόμευση.
To συγκλονιστικό φινάλε του πάντα πεσιμιστή Millar δεν προσφέρει εξιλέωση ούτε κάποια εγγύηση για την τελική επικράτηση του «καλού», μια έννοια η οποία ούτε παλαιότερα στο έργο του (βλέπε Ultimate X-men) είχε κάποια ιδιαίτερη αξία. Ο Logan επιβιώνει και εκδικείται κάποιους από όσους τον πλήγωσαν και του στέρησαν τα πάντα. Όμως, δεν υπάρχει διαφυγή από την πραγματικότητα ούτε ταξίδι στο χρόνο που να τα αλλάξει όλα. Μένει εκεί, σε έναν κόσμο χωρίς ελπίδα και μέλλον, μέχρι ένας από τους δύο να μην αντέξει αυτό το κενό. Ίσως για αυτό τα 8 τεύχη του Old Man Logan να είναι η πιο ρεαλιστική και τρομακτική δυστοπία.
Το Old Man Logan ή δεν έπρεπε να συνεχιστεί πέρα από τα 8 αυτά τεύχη ή, εφόσον επέμενε η Marvel, έπρεπε τουλάχιστον να επωμιστεί την συνέχεια του το ίδιο δημιουργικό δίδυμο. Όσο και αγαπάμε τον Jeff Lemire ή αν ανησυχούμε με την πορεία του Bendis, η απόφαση της Marvel στο All New All Different να φέρει τον Old Man Logan στη δική μας Γη, αλλάζοντας εντελώς το ύφος του χαρακτήρα και μετατρέποντας την γεμάτη απελπισία πορεία του σε μια αδιάφορη ιστορία με ninja, αποτελεί δείγμα της σεναριακής ένδειας στην οποία έχει περιπέσει τα τελευταία χρόνια η εταιρεία, αποδεικνύοντας ξανά πως η επιχειρηματική απληστία είναι και αυτή ένα δικό της είδος δυστοπίας, λιγότερο όμορφο και καλλιτεχνικό βέβαια.
