O Frank Miller, 59 χρονών πλέον, έχει επηρεάσει όσο λίγοι τα κόμικ των τελευταίων 30 χρόνων. Ακόμα και αν δεν έχετε διαβάσει τίποτα από το έργο του, σίγουρα έχει δει κάποια από τις κινηματογραφικές μεταφορές είτε είναι οι 2 ταινίες Sin City είτε η εξαιρετική τριλογία του Batman, Dark Knight που σκηνοθέτησε ο Christopher Nolan είτε ακόμα και οι 300. Όλες αυτές οι ταινίες βασίζονται σε κόμικ που έχει γράψει και σχεδιάσει ο Frank Miller και αποτελούν κάποια από τα κορυφαία έργα του μαζί με άλλα που δεν μεταφερθεί στον κινηματογράφο όπως το Born Again, μία από τις κορυφαίες ιστορίες με ήρωα τον Daredevil και το Ronin, μία από τις καλύτερες ιστορίες με σαμουράι που έχουν γραφθεί ποτέ σε κόμικ.
O Miller έχει σχεδιάσει και γράψει ιστορίες και για τους δύο “μεγάλους” του χώρου (Marvel, DC) αλλά έχει και δικές του ιστορίες, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει η σειρά του Sin City, η οποία διαδραματίζεται στη φανταστική Basin City και παρουσιάστηκε στην ανθολογία του Dark Horse Presents. Μεταξύ των πιο γνωστών χαρακτήρων που έχει δημιουργήσει είναι η Elektra, αρχικά εχθρός και μετά σύμμαχος του Daredevil.
Όλα τα παραπάνω σκιαγραφούν με πολύ σύντομο τρόπο την πορεία ενός ιδιαίτερα επιτυχημένου δημιουργού όμως δεν αρκούν από μόνα τους για να δικαιολογήσουν τον τίτλο που του δώσαμε στην αρχή του άρθρου. Χρειάζεται να αποκτήσουμε μία διαφορετική ματιά για να καταλάβουμε τη συμβολή του σε βάθος. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 παρατηρείται μία σχετική κόπωση στην εξέλιξη του αμερικάνικου κόμικ. Αφενός έχουν φτάσει, μετά από 20 χρόνια, σε ένα όριο οι κλασικές ιστορίες των βασικών ηρώων και το αντίστοιχο στυλ τους. Αφετέρου, φαίνεται να υπάρχει μία εξάντληση των θεματικών των κόμικ, με τον Ψυχρό Πόλεμο να έχει κοπάσει, όπως και η κατάκτηση του διαστήματος, δύο θέματα που τροφοδότησαν με πολλαπλούς τρόπους τα κόμικ τις προηγούμενες δεκαετίες. Την ίδια περίοδο, στο εσωτερικό των ΗΠΑ φαίνεται να ξεθωριάζει το “αμερικάνικο όνειρο” και η ευτυχία των μεταπολεμικών χρόνων και να αρχίζει να επεκτείνεται ένας κυνισμός στο πεδίο της πολιτικής και όχι μόνο. Σε αυτές τις συνθήκες, ο Miller (με εμπειρία στα κόμικ ήδη από το τέλος της δεκαετίας του ’70) και μια σειρά άλλων δημιουργών θα εισάγουν σημαντικές αλλαγές στο στυλ του σχεδίου, στο σενάριο και γενικά στην αισθητική των κόμικ. Η γενική κατεύθυνση ήταν πιο “σκοτεινή”, χωρίς αυτό να εξαντλείται στα χρώματα.
Μέσα από το Born Again και το Dark Knight Returns, αμφότερα εκδόθηκαν το 1986, ξεκινά μία νέα σύλληψη σε κλασικούς ήρωες. Στην περίπτωση του Born Again, δίνει μία εικόνα του Daredevil που βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο, καθώς ο Kingpin έχει ανακαλύψει τη μυστική του ταυτότητα, και φτάνει μέχρι τα όρια της παράνοιας, στρεφόμενος ενάντια σε φίλους και εχθρούς. Ο Frank Miller στραπατσάρει έναν από τους πιο ευυπόληπτους χαρακτήρες της Marvel, βγάζοντας από μέσα του έναν τρομακτικό αντί-ήρωα. Ολόκληρη η ιστορία του Born Again δοκιμάζει το πού μπορούν να φτάσουν οι αγαπημένοι χαρακτήρες του κοινού : η Karen Page έχει πέσει στην ηρωίνη και αποκαλύπτει το μυστικό του Daredevil για να πάρει τη δόση της, ο Foggy Nelson ανησυχεί για τον Matt αλλά ταυτόχρονα βρίσκει την ευκαιρία να φτιάξει τη ζωή του και δείχνει να αγνοεί τον αγαπημένο του φίλο και συνάδελφο. Και βέβαια, ο ίδιος ο Murdock/Daredevil θα παραβιάσει πολλές από τις βασικές αρχές του για να κερδίσει ξανά τον εαυτό του και το στάτους του ως δικηγόρος και υπερ-ήρωας.
Στο Dark Knight Returns, ο Miller αντλεί από τα ήδη υπαρκτά στοιχεία του Batman και του Gotham και τα τραβάει στα άκρα τους για να φτιάξει μία ιστορία όπου οι γραμμές καλού/κακού δεν είναι τόσο καθαρές και για πρώτη φορά τίθεται με τόσο έντονο τρόπο υπό αμφισβήτηση αν υπάρχει όντως κάτι που αξίζει να σώσει ο πρωταγωνιστής αλλά και το αν ο ίδιος είναι πράγματι ο ήρωας που θεωρούσε. Παρακάτω θα ασχοληθούμε αναλυτικά με αυτή την ιστορία, η οποία θεωρούμε ότι δεν είναι τυχαίο ότι έκανε τόσο μεγάλη επιτυχία στην κινηματογραφική τριλογία που κυκλοφόρησε μεταξύ 2008 και 2012.
Πέρα από τους κλασικούς ήρωες, ο Frank Miller αποτυπώνει στυλιστικά και σεναριακά την αλλαγή που φέρνει με τον πιο πλήρη τρόπο στο Sin City που εκδόθηκε το 1991. Αποτελείται από σειρά αυτοτελών ιστοριών, χωρίς έναν κεντρικό πρωταγωνιστή αλλά με διαφορετικούς χαρακτήρες που διασταυρώνονται σε διαφορετικές ιστορίες μέσα στην πόλη. Ο Miller στήνει ένα κόμικ σε άσπρο-μαύρο, με αισθητική και χαρακτήρες επηρεασμένους από τα μυθιστορήματα και τις ταινίες noir. Περιορίζει πολύ τους διαλόγους και τις περιγραφές και επιδιώκει να αποδώσει ολόκληρους χαρακτήρες (όπως τη Miho) μόνο μέσα από το σχέδιο.
Οι πρωταγωνιστές μπορεί να έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και δυνάμεις αλλά δεν έχουν τίποτα το ηρωικό. Είναι πόρνες, μπάτσοι, χορεύτριες σε στριπ κλαμπ και περιθωριακοί τύποι. Είναι κυνικοί και καχύποπτοι, αποφασισμένοι να αντέξουν μέσα στη διεφθαρμένη και επικίνδυνη Sin City, χωρίς να νοιαστούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, για κανέναν πέρα από τον εαυτό τους. Οι περιστάσεις θα τους φέρουν αντιμέτωπους με την αστυνομία, ή με τη μαφία ή με την πανίσχυρη οικογένεια Roark που είναι μια δυναστεία βιομήχανων και πολιτικών και ελέγχει όλη την πόλη. Η ίδια η πόλη είναι διαιρεμένη σε γκέτο που ελέγχονται από διαφορετικές ομάδες της μαφίας και του εμπορίου ναρκωτικών, με μοναδική, σχετικά φωτεινή, εξαίρεση την περιοχή που ελέγχουν οι πόρνες, ένοπλες και οργανωμένες, αποφασισμένες να μην μοιραστούν τα κέρδη τους με την αστυνομία ή τη μαφία και διατεθειμένες, κάποιες φορές, να βοηθήσουν τους πιο ταλαιπωρημένους.
Το Sin City είναι, κατά τη γνώμη μας, μία από τις κορυφαίες στιγμές στην καριέρα του Frank Miller και σηματοδοτεί τη νέα περίοδο στα κόμικ. Μια περίοδο ενηλικίωσης, όπου τα comic συνειδητοποιούν πως μπορούν να ξεφύγουν από το μανιχαϊστικό δίπολο καλό-κακό, να αποκτήσουν έναν λόγο καθαρά δικό τους, ο οποίος συνδύαζε χαρακτηριστικά τόσο της λογοτεχνίας, όσο και της ζωγραφικής. Τα έργα του Miller, που είναι ιδιαίτερα κινηματογραφικά σαν σύλληψη και βαθιά επηρεασμένα από την σκηνοθετική ματιά του noir, αποτέλεσαν την εφαλτήριο για μια εσωτερική πορεία στην ιστορία των κόμικ. Πλέον το βλέμμα φεύγει από το εξωτερικό “κακό” και κινείται προς τα μέσα, θολώνοντας ή και εξαφανίζοντας τελείως τα όρια μεταξύ ήρώων και κακών. Αυτή η διαφοροποίηση είναι έκδηλη στο Sin City.
Πλέον γίνεται εμφανές πως κάθε πράξη δεν έχει το αντίστοιχο αποτέλεσμα, οι ήρωες δεν ανταμείβονται, αλλά συχνά τιμωρούνται. Το πως θα επιλέξει να κινηθεί κάποιος χαρακτήρας εξαρτάται πλέονν από τον δικό του, προσωπικό κώδικα τιμής και φυσικά το συμφέρον του, αίσθηση που υπάρχει ακόμα και στα πιο αμφιλεγόμενα από αυτά, όπως το Holy Terror και το 300. Αυτή η ξαφνική συνειδητοποίηση του γκρίζου της ηθικής, το σκοτάδι στα πάνελ και η μινιμαλιστική, σχεδόν αφηρημένη ζωγραφική αποτελούν τα μεγαλύτερα εφόδια στην 9η Τέχνη που αφήνει ο Frank Miller…
