Το 2000, με το Κεχριμπαρένιο Τηλεσκόπιο, ο Φίλιπ Πούλμαν ολοκλήρωσε την Τριλογία του Κόσμου (πρωτότυπος τίτλος, His Dark Materials). Το έργο του γνώρισε τεράστια επιτυχία, αν και επισκιάστηκε –αδίκως– από την ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία του Χάρυ Πόττερ, ενώ δεν βοήθησε καθόλου η ταινία του 2007, η οποία μετέφερε στο σινεμά το πρώτο βιβλίο της τριλογίας αλλά έμεινε εκεί λόγω οικονομικής αποτυχίας. Τα βιβλία του Πούλμαν αποτελούν εξαιρετικά έργα επιστημονικής φαντασίας. Στο κέντρο τους βρίσκεται η ιστορία της Λύρας, ενός κοριτσιού από ένα σύμπαν παράλληλο στο δικό μας που μοιάζει πολύ με το δικό μας αλλά διαφέρει σε ορισμένες καθοριστικές πλευρές. Τα βιβλία, που ξεπερνούν κατά πολύ ένα παιδικό ή και εφηβικό κοινό, καταπιάνονται με τη σχέση επιστήμης-θρησκείας και πολιτικής εξουσίας και συνδυάζουν διάφορες παραλλαγές ιστοριών της Βίβλου με μια σκληρή κριτική στις οργανωμένες θρησκείες και την επιρροή τους. Όπως είναι φυσικό, δέχθηκαν επιθέσεις από θρησκευτικές οργανώσεις ενώ ο ίδιος ο Πούλμαν έχει «αποδεχθεί» όλες τις κατηγορίες εναντίον του.
Μετά τα 2 μικρά διηγήματα που είχαν κυκλοφορήσει στο ίδιο σύμπαν –και δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά– και την αποτυχία της κινηματογραφικής μεταφοράς, δεν φαινόταν ελπίδα για μία επιστροφή στο σύμπαν του Πούλμαν. Ωστόσο, το 2015 το BBC ανακοίνωσε ότι θα κάνει μία μίνι σειρά με βάση την αρχική τριλογία και το φθινόπωρο της χρονιάς που μας πέρασε κυκλοφόρησε το La Belle Sauvage, το πρώτο βιβλίο της νέας τριλογίας που τιτλοφορείται “Το Βιβλίο της Σκόνης” ( πρωτότυπος τίτλος, The Book of Dust). Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση της Κώστιας Κοντολέων, η οποία έχει κάνει και την πολύ καλή μετάφραση της Τριλογίας του Κόσμου.
Ξεκινώντας το βιβλίο, ο Πούλμαν μας φέρνει ξανά στην Οξφόρδη, περίπου 12 χρόνια πριν το Αστέρι του Βορρά, το πρώτο βιβλίο της προηγούμενης τριλογίας. Η Λύρα είναι νεογέννητη και ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο μικρός Μάλκολμ Πόλστεντ, θα δεθεί άθελα του μαζί της, καθώς θα κληθεί να την προστατεύσει από τις δυνάμεις που την απειλούν. Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη, το πρώτο που προηγείται της μεγάλης πλημμύρας και το δεύτερο που είναι εντός της πλημμύρας όπου η δράση κλιμακώνεται απότομα. Ο τίτλος του βιβλίου (La Belle Sauvage) είναι το όνομα της βάρκας του Μάλκολμ, η οποία θα βρεθεί στο επίκεντρο της ιστορίας.
Στο πρώτο μέρος, η ιστορία εξελίσσεται αργά και μεθοδικά. Ο Πούλμαν μας επανεισάγει στο σύμπαν του και, μαζί με τον Μάλκολμ, οι αναγνώστες εισάγονται στις συγκρούσεις και τις συνωμοσίες που εξυφαίνονται στην Οξφόρδη και τις υπόγειες κινήσεις των κατασκόπων των διαφορετικών στρατοπέδων. Από τη μία, η θρησκευτική εξουσία, το Διευθυντήριο, που στο παράλληλο σύμπαν της Λύρας κληρονόμησε τη δύναμη της μεσαιωνικής Ιεράς Εξέτασης, αρχίζει να ενισχύει την επιρροή του και να ασκεί τρομοκρατία στους ανθρώπους, προσπαθώντας να φιμώσει τις αντίθετες απόψεις. Από την άλλη, ένα ακόμα πιο μυστήριο δίκτυο επιστημόνων, πολιτικών και απλών ανθρώπων που προσπαθούν να περιορίσουν τη δύναμη του Διευθυντηρίου και να προστατεύσουν την επιστημονική έρευνα από τις θρησκευτικές παρεμβάσεις.
Ο Μάλκολμ, μέσα από ένα τυχαίο περιστατικό αλλά και τρομαγμένος από την παρέμβαση της εκκλησίας στο σχολείο του, θα στρατολογηθεί από τη δεύτερη πλευρά, θα γνωρίσει την επιστήμονα Χάνα Ρέλφ, θα μυηθεί στον κόσμο της φυσικής –που σε αυτό το σύμπαν ονομάζεται πειραματική θεολογία– και σε κάποιες αρχές φιλοσοφίας. Από την «μόρφωση» του δεν θα μπορούσε να λείπει το αληθειόμετρο, το μυστηριώδες όργανο που έπαιξε κομβικό ρόλο στην περιπέτεια της Λύρας. Ο Πούλμαν εξερευνεί τους συμβολισμούς και τα επίπεδα αλήθειας που αποτυπώνει το όργανο και μας παρουσιάζει τις κοπιώδεις προσπάθειες και των δύο στρατοπέδων να κατανοήσουν το αληθειόμετρο και να το αξιοποιήσουν στον ακήρυχτο πόλεμο τους. Μαζί με το αληθειόμετρο, επιστρέφει στο ζήτημα της Σκόνης, της ουσίας που φαίνεται να συνδέεται με κάθε συνειδητή ύπαρξη και η μελέτη της βρίσκεται στο επίκεντρο των συγκρούσεων για την κατάκτηση της αλήθειας. Επιπλέον, το πρώτο μέρος του βιβλίου μας συστήνει εκ νέου αγαπημένους χαρακτήρες, όπως η κυρία Κάλτερ –και το τρομακτικό δαιμόνιο της- και ο λόρδος Άσριελ, ο οποίος συνεργάζεται με τον Μάλκολμ για να προστατεύσουν τη Λύρα.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου αλλάζει ο ρυθμός και ο τόνος κάπως απότομα. Γίνεται στροφή στη δράση και σε μία γρήγορη εξέλιξη της ιστορίας, καθώς ο Μάλκολμ, μαζί με την Άλις, προσπαθούν εν μέσω κατακλυσμού να σώσουν τη Λύρα. Το παιχνίδι των κατασκόπων καταρρέει και περνάμε σε ένα ανελέητο κυνηγητό μέσα σε μία πλημμύρα που έχει μετατρέψει σε ποτάμι όλη την αγγλική επαρχία.Η αφήγηση αλλάζει σημαντικά, όνειρο, παραίσθηση και πραγματικότητα μπλέκονται, ο χώρος και ο χρόνος καθίστανται ασαφείς, ενώ εμφανίζονται διάφορα μεταφυσικά στοιχεία που επηρεάζουν την πλοκή. Ολόκληρο το δεύτερο μέρος, φέρει έντονες επιρροές από τη Βίβλο και αναδεικνύει την ικανότητα του Πούλμαν να αξιοποιεί μέσα σε διαφορετικό πλαίσιο κάποια κλασικά θρησκευτικά αφηγηματικά μοτίβα, με πιο εμφανές τον Κατακλυσμό και την κιβωτό του Νώε. Ωστόσο, παραμένει το αδύναμο τμήμα του βιβλίου καθώς εισάγει με απότομο, μη δουλεμένο τρόπο, νέους παράγοντες στην πλοκή και είναι τόσο διαφορετικό από το πλαίσιο του πρώτου μέρους που ξενίζει σε ένα βαθμό. Η ανάπτυξη των χαρακτήρων και το στήσιμο της «σκακιέρας» γίνονται με υποδειγματικό τρόπο στο πρώτο μισό και θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο, καθώς συνδέουν το βιβλίο με την αρχική τριλογία αλλά και ανοίγουν το δρόμο για τα επόμενα βιβλία.
Σε κάθε περίπτωση, το νέο βιβλίο του Πούλμαν δικαιώνει την αναμονή και, παρά τις ατέλειες, μας ανοίγει την όρεξη για τη συνέχεια σε τηλεοπτικές σειρές και βιβλία. Ο συγγραφέας δηλώνει ότι έχει ήδη ολοκληρώσει το επόμενο βιβλίο της τριλογίας, το οποίο θα έχει τίτλο The Secret Commonwealth (πιθανός ελληνικός τίτλος, Η Μυστική Κοινοπολιτεία) θα είναι σίκουελ της αρχικής τριλογίας, θα τοποθετείται 10 χρόνια μετά το Κεχριμπαρένιο Τηλεσκόπιο και θα δούμε τη Λύρα ως φοιτήτρια. Τα καλύτερα έρχονται…
