Tα 10s είναι η αλήθεια πως σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες, ήταν πολύ πιο περίπλοκα, πολύ πιο χαοτικά και, στην πλειοψηφία τους, κάπως απογοητευτικά. Ευκαιρίες χάθηκαν μέσα στον καταιγισμό sequels και prequels και την απόλυτη κυριαρχία του υπερηρωικού είδους. H νεκρανάσταση franchises περασμένων δεκαετιών έδειξε τον κορεσμό και την κούραση του εμπορικού κινηματογράφου, ο οποίος στο τέλος της δεκαετίας κυριαρχείται από ένα μαγικό, ποντικίσιο ολιγοπώλιο επιβεβλημένης χαράς.
Την ίδια στιγμή όμως, μέσα σε αυτό τον σκηνικό, που δεν άφησε ανεπηρέαστο κανέναν, είδαμε και ταινίες που πήγαν το σινεμά παραπέρα, πολλές φορές ακόμα και μέσα από αυτό τον βιομηχανοποιημένο κινηματογράφο, καθώς δημιουργοί σταδιακά διεκδικούσαν μεγαλύτερη αυτονομία προκειμένου να πουν ιστορίες που έχουμε ακούσει ξανά και ξανά, με τον δικό τους τρόπο. Έτσι, οι υπερήρωρες βρέθηκαν πιο κοντά μας, ταινίες δράσης ξαναζωντάνεψαν και μας συνεπήραν. Ταυτόχρονα έγιναν και το πεδίο μιας πολύ απαραίτητης, αν και κουραστικής και συχνά τοξικής, πολιτικής αντιπαράθεσης.
Ταυτόχρονα βέβαια και ο πιο artsy, δύσκολος κινηματογράφος άγγιξε τις διαδικτυακές πλατφόρμες, άλλαξε για να ζήσει ίσως. Το θέμα είναι ότι πλέον αυτά τα δύο δεν τα χωρίζει μια θάλασσα, όσο και αν δε θέλουν να το παραδεχθούν αυτοί αρκετοί δημιουργοί περασμένων δεκαετιών και αντιλήψεων, προσπαθώντας να υπερασπιστούν μια καθαρότητα που στην εποχή ενός καπιταλισμού ύστερου, δεν έχει νόημα για κανέναν άλλον πλην όσων τρέφουν το εγώ τους από αυτή.
Σε κάθε περίπτωση, μια χρονιά δεν μπορεί να κλείσει χωρίς λίστα, πόσο μάλλον μια δεκαετία. Και εδώ αγαπάμε τις λίστες. Υπάρχει μάλιστα και λίστα με τις αγαπημένες μας λίστες. Ας δούμε λοιπόν, μέσα από τις αμέτρητες ταινίες των 10s, τις 10 που κατάφεραν και συνόψισαν καλύτερο το πνεύμα της δεκαετίας, που θα περάσουν στα 20s ως ταινίες της εποχής τους και ταυτόχρονα θα αντέξουν το πέρασμα του χρόνου. Προφανώς η επιλογή είναι αδιανόητα δύσκολη, προφανώς στη θέση αυτών των 10 θα μπορούσαν να είναι άλλες 10 και ούτω καθεξής. Αλλά από κάπου πρέπει να ξεκινήσει κανείς….
10 – Avengers: Εndgame (2019)
To καλό με αυτή την ταινία είναι ότι για να βγάλει νόημα και να ξετυλίξει την πλήρη δυναμική της, ο θεατής θα πρέπει να έχει παρακολουθήσει το ξεδίπλωμα 20 σχεδόν ταινιών, σε διάστημα 10 χρόνων τις πιο δημοφιλείς ταινίες του πιο δημοφιλούς είδους της δεκαετίας. Σε μεγάλο βαθμό η Marvel όχι μόνο κυριάρχησε στο είδος, αλλά κατά βάση το όρισε, βάζοντας στοιχεία που πλέον αναμένουμε να δούμε σε ανάλογες ταινίες. Τα ίδια αυτά στοιχεία βέβαια είναι αυτά που μπορεί ο κάθε δημιουργός να αντιστρέψει, όπως έγινε στο Joker. Προφανώς υπάρχουν άλλες ταινίες αρκετά καλύτερες, το αμέσως προηγούμενου Infinity War είναι λόγου χάρη μία από αυτές. Το Εndgame των αδερφών Russo όμως συνοψίζει στην καθαρότερη μορφή τους, όλα αυτά τα στοιχεία τα οποία αναζητούν οι θεατές στις υπερηρωικές ταινίες και είναι η πλέον αντιπροσωπευτική τέτοια ταινία.
9 – Call Me
By Your Name (2017)
Η αλήθεια είναι ότι το ονειρικά λυρικό ταξίδι του Luca Guadagnino (Suspiria) δεν αφήνει κανέναν να το ξεχάσει ποτέ. Τόσο σε άποψη εικονογραφίας όσο και διαλόγων, αυτή η queer coming of age ταινία είναι πολλά περισσότερα τόσο για τον κινηματογράφο όσο και για τους θεατές της και δεν μπορεί παρά να αναγνωριστεί αυτό.
8 – Get Out (2018)
Δείγμα μιας καθαρά πολιτικής στροφής των horror ταινιών, η ταινία του Jordan Peele (Storks, Us) καταφέρνει να χρησιμοποιήσει ένα σχήμα που όχι μόνο δεν τον ευνοεί, αλλά μπορεί να πει κανείς ότι δομικά στρέφεται εναντίον του. Ο σκηνοθέτης όμως χρησιμοποιεί ακριβώς αυτές τις αντιθέσεις, τις εσωτερικές αντιφάσεις του είδους και τις αναντιστοιχίες με την πραγματικότητα για να οξύνει τον χαρακτήρα της ταινίας. Το Get Out, όπου ένας έγχρωμος φωτογράφος πέφτει θύμα απαγωγής από μια ολόκληρη γειτονιά πλούσιων λευκών που θέλουν να κυριεύσουν το σώμα του, δεν αναφέρεται (μόνο) στον επιδερμικό ρατσισμό.
Πολύ περισσότερο, εστιάζοντας στις διαφορετικές κουλτούρες που ακόμα και σήμερα αναπτύσσονται μεταξύ λευκών και έγχρωμων στις ΗΠΑ, ακόμα και όταν οι οικονομικές διαφορές δεν είναι τόσο έντονες. Ο ρατσισμός στο Get Out ενεργεί πλέον στο επίπεδο της κυρίαρχης ιδεολογίας, όπου οι διακρίσεις γίνονται αυτόματα, φυσικοποιούνται και θεωρούνται τόσο αυτονόητες που οποιαδήποτε δράση εναντίον τους να φαίνεται σαν ένα γραφικό αστείο. Το επίσημο κράτος, όποιο και αν είναι το πρόσωπο το οποίο μιλάει κάθε φορά, όχι μόνο επισημοποιεί αυτή την ιδεολογία, αλλά κάνει και τα πάντα για να την προστατέψει και να υποβαθμίσει, άμεσα και έμμεσα προσπάθειες ανατροπής της
7 – Carol (2015)
Παρόμοιο σε θεματολογία με το παραπάνω, αλλά με πολύ σημαντική διαφορά τη βαριά, στιβαρή και συγχρόνως λυρική ματιά του Todd Haynes (I’m Not There, Velvet Goldmine. Το το υποβλητικό Carol, με προμετωπίδα την ασυναγώνιστη γοητεία της Cate Blanchett είναι στον πυρήνα του, ένα φεμινιστικό και αντισεξιστικό αφήγημα που ταιριάζει τόσο την εποχή του 1950 όσο και στην δική μας, εφόσον σε εποχές κρίσης η αστική σαπίλα καταφεύγει στα αγαπημένα της κρησφύγετα, την οικογένεια και την πατρίδα. Ταυτόχρονα, η ιστορία αναφέρει, διακριτικά μεν, διακριτά δε, την μεγάλη ανάγκη της ανάλυσης του εαυτού για να βρεθούν τα ουσιαστικά θέλω μας αλλά και την ξεκάθαρη απειλή που επισείει η πατριαρχική νόρμα σε όσους αντιτίθενται σε αυτή. Θέματα που δεν πήραν όσο χρόνο απαιτούσαν, πράγμα λογικό γιατί στον πυρήνα του το Carol παρόλο που ασχολείται με πολιτικά θέματα, δεν είναι μια πολιτική ταινία.
Εστιάζει στη λυρικότητα και αυτό εκφράζεται με δύο κυρίαρχους τρόπους: με την τρομερή ερμηνευτική ικανότητα των δυο πρωταγωνιστριών, της Cate Blanchett (Lord of the Rings, Hobbit, Blue Jasmin) και της Rooney Mara (Pan, Her, The Girl With The Dragon Tattoo) και τη μαγική του φωτογραφία.
6 – Birdman or (The Unexpected Virtue of Ignorance) (2014)
Η υπαρξιακή βόμβα του Alejandro G. Iñárritu (Biutiful, ,The Revenant) χρησιμοποιεί τόσο τους κώδικες των υπερηρώων όσο και της μέτα αφήγησης για τον κόσμο του θεάματος για να πει τη δική του, ύστερη ιστορία για τη διαμάχη της ποιότητας και του εμπορικού και ταυτόχρονα βρίσκει χρόνο να ασχοληθεί με το άχθος και άγχος του χρόνου, της κρίσης μέσης ηλικίας, τις οικογενειακές αξιώσεις και πιέσεις, μέσα από μια εικονογραφία το λιγότερο αψεγάδιαστη. Oι ερμηνείες των Μichael Keaton (Batman), Emma Stone (Maniac, The Favorite) και Edward Norton (Hulk, Alita the Battelangel) είναι ένα τέλειο κερασάκι στην τούρτα.
5 – The Master (2012)
Eίναι αδύνατον μία δεκαετία να μην περιέχει σε μια ανάλογη λίστα έστω μία ταινία του Paul Thomas Anderson (The Phantom Thread,There Will Be Blood) . Πόσο μάλλον όταν σε αυτή παίζει και δύο από τους καλύτερους ηθοποιούς της γενιάς τους, ο Joaquin Phoenix (Ιrational Man, Joker, Her) και η Amy Adams (Vice, Sharp Objects). Βλέπουμε ξανά, με τεράστια ερμηνευτική δεινότητα δοσμένες, τις λεπτές ψυχολογικές σχέσεις και ισορροπίες τις οποίες αρέσκεται να μελετά και να παρουσιάσει ο Anderson εδώ τεντωμένες στα άκρα. Ταυτότητες και ψυχισμοί κομματιασμένοι προσπαθούν να επανασυνδεθούν και στη διαδικασία εμπλέκονται, όπως πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, διαφορετικές συλλογικές αφηγήσεις και υπερπραγματικότητες που προσπαθούν να καλύψουν τα κενά και τελικά καταλήγουν σε παρεκτροπές, όσο και αν αυτές αποκαλούνται «νόρμα». Ένα δυνατό έργο, από δυνατούς ηθοποιούς και εκπληκτικό σκηνοθέτη.
4 – The Wolf
of Wall Street (2013)
Ειδικά στις αρχές της δεκαετίας, είδαμε αρκετές ταινίες για το πως ξεκίνησε η μεγάλη κρίση του 2008, εστιασμένες στο παρασιτικό, χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ωστόσο, το The Wolf of Wall Street του Martin Scorsese (Silence, The Irishman) όχι μόνο βούτηξε βαθύτερα από αυτές, αλλά κατάφερε να αποδώσει και τον τρόπο λειτουργίας του με τόσο καταιγιστικό τρόπο, ώστε δεν μπορούσε παρά να μείνει στη μνήμη όλων όσων το είδαν για πάντα. Τόσο το κατεξοχήν υπερβολικό και υπερκφραστικό παίξιμο του Leonardο DiCaprio (Django, Once Upon a Time in Hollywood) όσο και η παρουσία του Jonah Hill (Superbads, Maniac) ήταν η μπάλα κατεδάφισης σε οποιαδήποτε επίφαση νομιμότητας μπορεί να είχε ένα τέτοιο σύστημα. Και την ίδια στιγμή, το διακριτικό του φινάλε, μια επίπονη επιστροφή στην κανονικότητα των λίγων έναντι των πολλών.
3 – Parasites (2019)
Το Parasite, πατώντας στις απόλυτα σωστά ρυθμισμένες ερμηνείες του cast του και τη λεπτά αμφίβολη ατμόσφαιρα της κινηματογραφίας του Joon Ho (The Host, Snowpiercer), μας δίνει δύο οικογένειες ταξικά αντίθετες η μία με την άλλη: Τα πλούσια αφεντικά και οι φτωχοί εργαζόμενοι που ζουν στα ημιυπόγεια και αναγκάζονται για να μην πεθάνουν της πείνας σε μια κοινωνία απόλυτα ευθυγραμμισμένη με το νεοφιλελεύθερο μότο «ο θάνατος σου η ζωή μου» να κλέβουν, να λένε ψέματα και να εξαπατούν. O Bong Joon ταυτόχρονα υποδεικνύει ακριβώς τους ανταγωνισμούς μεταξύ των ίδιων των εργατών, τις ανηθικότητες, τις ευφάνταστες απάτες και την ανθρωποφαγία στην οποία εξαναγκάζονται να υποπέσουν για να επιβιώσουν.
2 – Mad Max: Fury Road (2015)
Το Fury Road μπορούσε να γίνει απλά μια αντιγραφή του ύφους και της ατμόσφαιρας που είχαν οι ταινίες του Μad Max της δεκαετίας του 1980. Δε θα παραπονιόμασταν, εξάλλου το post apocalyptic στοιχείο στην εποχή των αυξημένων καπιταλιστικών ανταγωνισμών είναι πάντα επίκαιρο. Όμως δε θα ήταν σε αυτή τη λίστα. Αντίθετα, ο George Miller, καταπιάνεται ξανά με το έργο του, με ανανεωμένο, σχεδόν εφηβικό ενθουσιασμό και μας παρουσιάσει μια καταιγίδα σασπένς, με υπόκωφες, διακριτικές, σωματικά δομημένες αλλά εξαιρετικές ερμηνείες από τρισδιάστατους και ανθρώπινους χαρακτήρες. Το έπος του Fury Road είναι μια ιστορία καταδίωξης, απελπισμένων βλεμμάτων και μεταμορφώσεων.
1 – O Aστακός
(2015)
Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς για αυτή την ταινία χωρίς να γυρίσει πίσω στον χρόνο, να σκεφτείς ποιος ήταν (και το βασικό, με ποιους) όταν την είδε για πρώτη φορά. Και αυτό γιατί ο Αστακός του Γιώργου Λάνθιμου (Killing the Sacred Deer, The Favorite), η πρώτη αγγλόφωνη ταινία του είναι μια ταινία που δεν μπορεί να βιωθεί παρά προσωπικά, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι αγγίζει ένα κατεξοχήν κοινωνικό θέμα: τις ανθρώπινες σχέσεις, και μάλιστα σε όλο τους το φάσμα. Με κυνικό, διακριτικό χιούμορ, σκωπτικούς διαλόγους, υπερβολές, έντονη την αίσθηση του παράλογου και διάθεση να μην αφήσει τίποτα ασχολίαστο, η δυστοπία του Λάνθιμου ήταν το πλέον αληθινό πράγμα που είδαμε αυτή την δεκαετία και θα το κουβαλάμε μέσα μας όσα χρόνια και αν περάσουν.
