1984. Ο Hayao Miyazaki, έχοντας μια εμπειρία δέκα και χρόνων στο χώρο των anime, βουτάει στα άκρα της ύπαρξης μέσα από τη Naushika. Ένα έργο που ξεδιπλώνει τις σκέψεις του Miyazaki πάνω στον πόλεμο , το μέλλον και την ισορροπία ανθρώπου-φύσης. Μια ταινία περιπέτειας και φαντασίας τοποθετημένη χίλια χρόνια από σήμερα, όταν η Γη έχει καταστραφεί από τον πόλεμο και τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Στα σύνορα με την κοιλάδα των ανέμων, όπου ζει η πριγκίπισσα Naushika, υπάρχει μια τοξική ζούγκλα γεμάτη με τεράστια και επικίνδυνα έντομα. Παράλληλα, δύο κοντινά έθνη ξεκινούν πόλεμο και η κοιλάδα βρίσκεται στη μέση. Η πολεμίστρια και πασιφίστρια Naushika προσπαθεί απεγνωσμένα να αποτρέψει τα δύο ανθρώπινα έθνη από το να αλληλοκαταστραφούν και να καταστρέψουν τον ετοιμοθάνατο πλανήτη τους. Ο κόσμος του Miyazaki ζωντανεύει και ο πήχης τοποθετείται πολύ ψηλά. Η πλοκή, το σχέδιο, η κίνηση, το μοντάζ, η συνεργασία του με τον Joe Hisaishi στη μουσική (ο οποίος θα συνεχίσει να προσθέτει στις ταινίες του Miyazaki τις νότες του) αλλά πάνω από όλα, η φαντασία. Η φαντασία που χάθηκε από το ανθρώπινο είδος κάπου μέσα στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, έρχεται να ανθίσει από το όραμα του Miyazaki για έναν καλύτερο κόσμο όπου θα υπάρχουν αλεπουδοσκίουροι, όπως ο Teto.
1986. Συναντάμε τον Teto και στην επόμενη ταινία του Miyazaki (πρώτη επίσημη μετά την ίδρυση του Studio Ghibli με τους συναδέλφους του Isao Takahata{Grave of the Fireflies} και Toshio Suzuki) το Castle in the Sky. Η σύνδεση του Miyazaki με τον ουρανό αρχίζει να ξεδιπλώνεται στις ταινίες του. Σαν ένας άλλος Saint-Exupéry (ο Μικρός Πρίγκιπας) ψάχνει το άγνωστο του ουρανού, βουτώντας μέσα στις καρδιές δυο νεαρών παιδιών. Ένα νεαρό αγόρι, o Pazu, συναντιέται με ένα μυστήριο κορίτσι, τη Sheeta, που εμφανίζεται αιωρούμενη από τον ουρανό. Τη Sheeta κυνηγάνε πειρατές, ο στρατός και οι μυστικές υπηρεσίες της κυβέρνησης. Τα δύο παιδιά ξεκινάνε την ιπτάμενη περιπέτειά τους, ψάχνοντας την ταυτότητα της Sheeta σε ένα ιπτάμενο κάστρο ενός χαμένου πολιτισμού. Η ταινία είναι ένα διαμαντάκι, παρόλο που απέχει από το έπος της Naushika. Είναι ένα βήμα ακόμα πιο βαθιά σε έναν κόσμο που η φαντασία ανθίζει.
1988. Ανεξάντλητος από ιδέες, ο Miyazaki στην επόμενή του ταινία δημιουργεί έναν, ίσως τον πιό αγαπημένο χαρακτήρα από τις ταινίες του, σύμβολο του Studio Ghibli. Οι περιπέτειες του Totoro ξεκινάνε όταν η δεκάχρονη Satsuki και η τετράχρονη αδελφή της Mei μετακομίζουν σε ένα σπίτι στην επαρχία με τον πατέρα τους, ώστε να είναι πιο κοντά στην μητέρα τους που βρίσκεται στο νοσοκομείο. Σύντομα, τα δυο κορίτσια θα ανακαλύψουν ένα δάσος κοντά στο σπίτι και τα μαγικά πλάσματα που ζουν εκεί. Οι Totoros με τα δύο κορίτσια, μέσα από τις περιπέτειές τους, κάνουν ένα ταξίδι στην αθωότητα των παιδικών χρόνων. Στην τέταρτη μεγάλου μήκους του Hayao Miyazaki (η πρώτη είναι το The Castle of Cagliostro 1979) βλέπουμε την άποψή του πάνω στην τέχνη. Ο μεγάλος σκηνοθέτης δίνει απαντήσεις, χωρίς να φιλοσοφεί άσκοπα επάνω στα ερωτήματα. Φέρνει στο προσκήνιο την αρμονία του ασιατικού τρόπου σκέψης, έναντια στον επιθετικό δυτικό κόσμο.
1989. Η μικρή μάγισσα Kiki ανεβαίνει στη σκούπα της μετά τον Totoro και τα παιδιά παραμένουν στο επίκεντρο. Η νεαρή μάγισσα προσπαθεί να γίνει αποδεκτή στην κοινωνία. Μια ιστορία ωρίμανσης (https://smassingculture.gr/kikis-delivery-service/ ), η οποία παραμένει διαχρονική. Παρόλο που ο φανταστικός κόσμος του Miyazaki σε αυτή την ταινία υπάρχει σε μικρότερο βαθμό, βλέπουμε ένα άλμα στο ψυχικό βάθος των χαρακτήρων. Ο σκηνοθέτης ξεδιπλώνει μέσα από την Kiki τη σκέψη ενός παιδιού που βρίσκεται αντιμέτωπο με την ενηλικίωση και όλες τις υπόλοιπες πινελιές τις εκφράζει μέσα από τον μαύρο γάτο Jiji που μιλάει. Το σύμπαν του Miyazaki μιλάει πια, ανάλαφρο σαν τον αέρα, χωρίς διακρίσεις, με αλληλεγύη, αγάπη και πάνω από όλα ελπίδα.
1992. Ο πρώτος άντρας πρωταγωνιστής είναι γουρούνι. Τουλάχιστον, προτιμάει να είναι γουρούνι, παρά φασίστας. Στο Porco Rosso ο θεατής βλέπει αερομαχίες, πειρατές, λεφτά, σφαίρες, ξύλο και αρκετούς άκομψους άντρες. Το 1930 στην Ιταλία ένας βετεράνος πιλότος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου είναι καταραμμένος να μοιάζει με ανθρωπόμορφο γουρούνι. Σασπένς, δράση, πολύ χιούμορ αλλά πάνω από όλα ρομάντζο. Όλα άρτια ενωμένα από την υπέροχη μουσική του Joe Hisaishi, σφραγίζοντας την πέμπτη του συνεργασία με τον Miyazaki.
1997. Στο ταξίδι του, αναζητώντας θεραπεία σε μια κατάρα (Tatarigam’s curse), ο Ashitaka θα βρει τον εαυτό του στη μέση ενός πολέμου ανάμεσα στους θεούς του δάσους και την Tatara, μια αποικία εξόρυξης μεταλλευμάτων και ξύλου. Ο θρύλος του Miyazaki φτάνει στην κορυφή του με την πριγκίπισσα Mononoke και σε αυτή την ταινία ξεδιπλώνει όλη του την εμπειρία. Με όχημα τη φαντασία και στόχο την αρμονία, μυθικοί πολεμιστές, πριγκίπισσες, αρχαϊκά τέρατα και ομιλούντα ζώα δημιουργούν σκηνές δράσης και αγάπης. Έντονη στο συναίσθημα και τη βία, η ταινία είναι ένα έπος που μόνο στην τέχνη των κινουμένων σχεδίων θα μπορούσε να σταθεί τόσο καλά. Μια από τις πέντε ταινίες του Miyazaki που βρίσκονται στο Top 250 των ταινιών του Imdb (Naushika, Totoro, Spirited Away, Howl’s Moving Castle). Η φύση, οι σχέσεις εξουσίας, ο φεμινισμός, η παράδοση, ο πόλεμος, η ηθική και το ακλόνητο μήνυμα για ελπίδα είναι τα θέματα που μέσα από το ταξίδι της πριγκίπισσας Mononoke αφήνουν στον θεατή μια αλήθεια αδιαμφισβήτητη.
2001. Ταξίδι στη Χώρα των Θαυμάτων. Ο Miyazaki κερδίζει το οscar καλύτερης ταινίας κινουμένων σχεδίων και συνειδητά αποφασίζει να να μην παρευρεθεί στην απονομή, εκδηλώνοντας τη θέση του απέναντι στον πόλεμο της Αμερικής εναντίον του Ιράκ. Η Chihiro προσπαθεί να σώσει τους γονείς της, οι οποίοι έχουν μεταμορφωθεί σε γουρούνια από μια κατάρα. Πολύπλοκο, πολυεπίπεδο και ίσως το πιο γνωστό έργο του, με τεράστια επιρροή στην Ιαπωνία αλλά και σε όλο τον πλανήτη. Με μια ακόμα υπογραφή του συνθέτη Joe Hisaishi στο One Summer’s Day που συνοψίζει όλη την ταινία στη μουσική του. Με ατελειώτους χαρακτήρες, ανάμεσα στην καθημερινότητα και στα πιο ακραία όνειρα και εφιάλτες μας.
2004. Howl’s Moving Castle. Καταλαβαίνοντας πως η αγάπη και ο έρωτας είναι περιπέτεια, η ταινία καταφέρνει και συνδιάζει το συναίσθημα με τη δράση. Η δεκαοχτάχρονη Somphie, μια κοπέλα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, δέχεται μια κατάρα από τη μάγισσα του Waste και βρίσκεται εγκλωβισμένη στο σώμα μιας υπέργηρης γυναίκας. Ψάχνοντας τη μοίρα της θα συναντήσει τον μάγο Howl με το κινούμενο κάστρο του. Ένα ακόμα αριστούργημα για τις καρδιές μικρών και μεγάλων με σασπένς, ευαισθησία και όρεξη για ζωή. Στα εξηντατρία του ο μεγάλος καλλιτέχνης υπογράφει πως έχει ακόμα αρκετή φαντασία, νεανικότητα και πάνω από όλα ελπίδα.
2008. Ο πεντάχρονος Sousuke αναπτύσσει μια σύνδεση με την Ponyo, ένα νεαρό χρυσόψαρο-πριγκίπισσα που θέλει να γίνει άνθρωπος, αφού τον ερωτεύεται. Στα βάθη της θάλασσας δημιουργείται ένας πολύχρωμος, ολοφώτιστος κόσμος με χιούμορ, χαμόγελα και ενα χαρούμενο συναίσθημα στο τέλος. Ένας κόσμος που όλα είναι πιθανά. Ένας κόσμος που οι μεγάλοι μαθαίνουν από τα παιδιά.
2013. Το The Wind Rises είναι βασισμένο στην ζωή του Jiro Horikoshi ενός από τους διασημότερους μηχανικούς αεροσκαφών που διέπρεψε κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Πετώντας ανάμεσα στα σύννεφα και στα όνειρα, ο Miyazaki σάρωσε τα φεστιβάλ με μια ταινία αγάπης και ομορφιάς. Με το βλέμμα πάντα στραμμένο στην ελπίδα και την ανθρωπιά, ακόμα και μέσα στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ακόμα και στις αγιάτρευτες αρρώστιες. Προσθέτοντας προσωπικές εμπειρίες και το διήγημα The Wind has Risen του Tatsuo Hori, δημιουργεί ένα σενάριο σε ρεαλιστικό επίπεδο, με ποιητικές στιγμές. Η ταινία υστερεί σε βαθμολογίες σε σχέση με τις υπόλοιπες ταινίες του Miyazaki. Ο περισσότερος κόσμος θεωρεί πως αυτό συνέβη επειδή ο σκηνοθέτης επέλεξε να φύγει από τους φανταστικούς κόσμους και να προσγειωθεί για πρώτη φορά σε ένα κοινωνικό δράμα εποχής. Η πραγματικότητα όμως, δείχνει το αντίθετο. Η ταινία ξεκίνησε με τις μεγαλύτερες προοπτικές και διακρίσεις, όταν όμως έφτασε στα αμερικάνικα φεστιβάλ δέχθηκε κριτική ότι αρνείται να δείξει τον ρόλο της Ιαπωνίας στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Βλέποντας όμως την πολιτική σκοπιά της ταινίας, η απάντηση είναι μοναδική και απόλυτη. Οι καταπιεσμένοι του κόσμου δεν ευθύνονται για τις πολιτικές επιλογές των εξουσιών που τους κυβερνάνε. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος επιβλήθηκε στους λαούς όλου του κόσμου και είναι το λιγότερο αφελές, έως σκόπιμο, να κατηγορείται ο Miyazaki πως δεν παίρνει θέση σε τέτοια ζητήματα. Επιστρέφοντας στα βάθη της ταινίας θα δούμε την πιο τρομακτική σεκάνς από όλες τις ταινίες του Miyazaki. Τον ιστορικό σεισμό του 1923 (7,9 ρίχτερ για τέσσερα με δέκα λεπτά) που ισοπέδωσε το Τόκυο.
Επίλογος
80 χρονών σήμερα και με πλήθος μικρού μήκους και συνεργασίες σε άλλες ταινίες του Studio Ghibli (From up on Poppy Hill, Arriety, Whisper of the Heart) το χρονικό του Hayao Miyazaki συνεχίζει. Σύντομα, θα κυκλοφορήσει άλλη μια ταίνία για μικρούς και μεγάλους. Πλήθος βιβλίων και άρθρων, ένα ντοκιμαντέρ (10 Years with Hayao Miyazaki), αφιερώματα στο Studio Ghibli και η συγκινητική συναυλία του 2008 για τα εικοσιπέντε χρόνια Studio Ghibli και την πρεμιέρα του Ponyo στα σινεμά (Hisaishi Jo in Budoukan), δείχνουν την αγάπη του κόσμου για τον μεγάλο δημιουργό. Ο ίδιος συνεχίζει να κρατά τη φλόγα της αισιοδοξίας ζωντανή, μέσα από τους κόσμους της πριγκίπισσας Mononoke, του Totoro, της Naushika και όλων των υπέροχων πλασμάτων που μας περιμένουν για να δούμε μέσα στη δική μας ψυχή. Ευχαριστούμε.
